معنی کلمه ادله ولایت تکوینی و تشریعی در دانشنامه اسلامی
آیاتی که ولایت تشریعی را برای رسول خدا ثابت می کند و قیام به تشریع و دعوت به دین و تربیت امت و حکومت بین آنان و قضاوت در آنان را از شؤون و مناصب رسالت وی می داند، نیز از این قرارند:«النبی اولی بالمؤمنین من انفسهم» (پیغمبر سزاوارتر است به تدبیر امور مؤمنین از خود ایشان و حکمش در ایشان نافذتر است از حکم خودشان. و در همین معناست آیه ی «انا انزلنا الیک الکتاب بالحق لتحکم بین الناس بما اراک الله» (ما به تو کتاب را به حق نازل کردیم تا بین مردم به آنچه خدایت یاد داده حکم کنی نه این که خائنین را تبرئه کرده و از آنان دفاع کنی. . و: «انک لتهدی الی صراط مستقیم» (تو محققا به سوی راه نجات دعوت می کنی. . و آیه ی «رسولا منهم یتلوا علیهم آیاته و یزکیهم و یعلمهم الکتاب و الحکمه» (مبعوث کرد در میان امت ها رسولی از جنس خود آنان تا آیاتش را بر آنان بخواند و تزکیه شان کند و کتاب و حکمتشان بیاموزد. . و: «لتبین للناس ما نزل الیهم». . و «اطیعوا الله و اطیعوا الرسول». . و «و ما کان لمؤمن و لا مؤمنه اذا قضی الله و رسوله امرا ان یکون لهم الخیره من امرهم». . و «و ان احکم بینهم بما انزل الله و لا تتبع اهواءهم و احذرهم ان یفتنوک عن بعض ما انزل الله الیک» (این دستور را هم دادیم که باید در بین مردم به آنچه خدایت فرو فرستاده حکم کنی و باید از پیروی هواهایشان بپرهیزی و زنهار باید بر حذر باشی از این که تو را از پاره ای از آنچه به سویت نازل شده گمراه و غافل سازند. .
چکیده آیات
باره جامع و فشرده ی این آیات این است که:الف) ولایت رسول به مانند ولایت خداوند بدون قید و شرط است.ب) همان طور که اطاعت از خداوند لازم است، اطاعت از رسول هم لازم است.ج) بازگشت ولایت رسول به ولایت تشریعی خداوند است.د) با توجه به آیات (۵۹ سوره نساء و ۵۵ مائده) ولایت امیرالمومنین علیه السّلام نیز مثل ولایت رسول-الله صلی الله علیه و آله وسلّم و خداوند متعال است. چرا که همه ی ولایتها به یک صورت واحد بر همدیگر عطف شده اند.هـ) ولایت پروردگار متعال، به طور اصالت و برای رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم و امیرالمؤمنین علیه السّلام به صورت تبعی و به اذن خدا ثابت است.و) اهل بیت علیه السّلام نیز دارای ولایت تکوینی و تشریعی اند. (گاهی مخالفان شیعه ما را متهم میکنند که شما برای ائمه ی خود، مقام خدایی قایل هستید! میگویید آنها مریض را شفا میدهند یا مرده را زنده میکنند. در پاسخ میگوییم، مگر حضرت عیسی علیه السّلام چنین نمیکرد؟ و اگر چنین میکرد آیا او خدا بود؟! حضرت عیسی علیه السّلام چون « عبدالله » و بنده خالص خدا بود خدا نیز چنین مقامی به او داده بود که مرده را زنده میکرد و کور مادرزاد و فرد مبتلا به بیماری پیسی را شفا میداد. اینها به معنای خدا بودن حضرت عیسی علیه السّلام نیست، بلکه کاری است که به اجازهی خدا انجام میداد: «و ابرئ الاکمه و الابرص و احی الموتی باذن الله»؛ من به اذن خدا نابینای مادرزاد و پیس را بهبود میبخشم و مردگان را زنده میگردانم).اگر انجام این امور به اذن خدای متعال شد دیگر به معنای ربوبیت نیست. ربوبیت این است که کسی از پیش خود و بدون ارتباط با خدا ، مستقلا کاری انجام دهد. اگر چنین ادعایی درباره ی کسی شد شرک است. البته شرک انواع مختلفی دارد و این نوع شرک، شرک در « ربوبیت تکوینی » است.