معنی کلمه اختلاف قرائات در نزول در دانشنامه اسلامی
صاحب تفسیر المبانی لنظم المعانی می گوید: وجه سوم از قرائت ها، آن است که بر حسب اختلاف نزول تغییر می کرد؛ زیرا رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم قرآن کریم را در هر ماه رمضان به جبرئیل عرضه و با او مقابله می کرد. این کار زمانی صورت می گرفت که آن حضرت به مدینه مهاجرت کرد. اصحاب از آن حضرت وجوه قرائت ها را در هر عرضه و مقابله فرا می گرفتند. برخی از این اصحاب آن گونه که می خواستند، قرآن را قرائت می کردند، تا آن که خداوند آنان را مشمول لطف خویش قرار داد و بر قرائت های اعلام شده در آخرین عرضه یا در عرضه و مقابله سوم و چهارم متحد و مجتمع ساخت؛ تا آن جا که از آن پس جز در حروف و وجوه معدود یا الفاظ و عبارات نزدیک به هم، اختلاف چندانی باقی نماند.اصحاب رسول خدا صلی الله علیه و آله وسلّم هنگام نوشتن مصاحف به اختلاف های مربوط به حروف هجاء که مردم نیز حول آن متحد شده بودند توجه و آن ها را در مصحف ها ضبط کردند تا از بین نرود؛ از این رو، اختلاف مصحف های اهل شام ، عراق و حجاز در حروف و وجوه معدودی بر جای ماند.
نقد محققان
این وجه، را عده ای از محققان نقد کرده و مردود دانسته اند و روایاتی از اهل بیت علیه السّلام هم به این نکته تصریح می کند که قرآن با یک حرف و قرائت نازل شده و اختلاف ها بعدا پدید آمد.زراره از امام باقر علیه السّلام چنین نقل می کند:«ان القرآن واحد نزل من عند واحد و لکن الاختلاف یجیئ من قبل الرواة؛ قرآن، واحد است و از جانب (خدای) واحد نازل شده است و اما اختلاف، از ناحیه راویان پیدا می شود».همچنین، فضیل بن یسار به امام صادق عرض می کند که مردم می گویند قرآن بر هفت حرف نازل شده است. آن حضرت در پاسخ می فرماید: «کذبوا اعداءالله و لکنه نزل علی حرف واحد من عند الواحد؛ دروغ می گویند دشمنان خدا، بلکه قرآن بر حرف واحد و از نزد (خدای) واحد نازل شده است».