احسان به محمد

O احسان به والدين ، از صفات انبياست . چنانكه در مورد حضرت عيسى عليه السلام ، توصيفِ (برّا بوالدتى ) (56) ودر مورد حضرت يحيى عليه السلام (برّا بوالديه )(57) آمده است .

بى ترديد عقوق والدين حرام و از معاصى بزرگ ، و احسان به والدين داراى اهميت ويژه اى است ؛ خصوصاً با توجه به اين كه در آيه مورد بحث ، دستور احسان به والدين در كنار فرمان توحيد عبادى قرار گرفته است .

اگر اين راه هم تو را بيدار نكرد، با داروى حيا به درمانش برخيز، زيرا او در همهحال به تو احسان مى كند. و تو نيكيهاى او را به بدى پاسخ مى دهى ، و باز هم به تومهر مى ورزد. با اينكه بدى و نافرمانى او را مى كنى ، زيرا سايه رحمت او هستى و درهمه حال به تو احسان مى ورزد و نيكى مى كند و در همه ايناحوال زير نظر او هستى و در محضر او گناه مى كنى . با اينكه بى نياز از توست ، ولىلطف و احسان به تو را سزاوار مى داند. شايد كه حيا كنى ، شرمساز شوى و بازگردىو اصلاح شوى .

مؤ لف : در عده اى از روايات عدل ، به توحيد تفسير شده ، و در بعضى ديگر بهشهادتين ، و احسان به ولايت و در عده اى ديگر حرمت نقض عهد بوجوب ثبات بر ولايت معناو ارجاع شده است .

يكى مطلق كه عقل اقتضاى حسن آن را دارد، و در هيچ زمان و عصرى منسوخ نمى شود و بهيچوجه اعتداء و ظلم شمرده نمى شود، مانند احسان به هر كس كه به تو احسان كرده ، و آزارنكردن كسى را كه او از آزار تو خوددارى نموده .

در پايان اين بحث شايسته است به چند نكته ديگر نيز در زمينه احسان به والدين اشاره شود:

وقوع جمله (تعالوا) در آغاز رهنمود احسان به والدين : (قل تعالوا اءتل ماحرّم ربّكم عليكم أ لاّ تشركا به شيئاً وبالوالدين احساناً)(783)، بدين معناست كه احسان به آنان تعالى و رشد عامل را به همراه دارد؛ زيرا تعال با إ ليّ متفاوت است ؛ اكنون نيز در بين عرب زبانان رايج است كه اگر براى فراخواندن مخاطب به اجيگاه بلند از فعل تعال (بالا بيا) بهره مى گيرند، نه إ ليّ؛ زيرا اين واژه در مواردى به كار مى رود كه داعى و مدعوّ هم سطح باشند. جمله (قل تعالوا...) بدين معناست كه حضرت رسول اكرم صلى الله عليه و آله در مرتبه برين وجودى است و به مخاطبان خود تعالى مى بخشد. برخى از اديبان اهل معرفت واژه تعال را براى فرس تازى دانستند(784).

گفتند يا رسول اللّه 6 آيا براى ما در احسان به حيوانات پاداشى است ؟ فرمود:((نِعَمْفى كُلِّ كَبَدٍ حَرِي اَجْرٌ؛ يعنى : بلى در هر جگرى كه عطش دارد به واسطه خنك كردن وآب به او رساندن اجرى خواهد بود)).

ارحام در صله با هم موجب خدمت و احسان به همديگرند، هر گاه يكى نسبت به ديگرىموجبات ايذاء را فراهم نمايد، فيض الهى نسبت به هر دو قطع مى گردد، و اين داستانمردى است كه به محضر رسول خدا عليه السلام رسيد، فقال يا رسول الله : ان لى اهلا قد كنت اصلهم و هم يوذونى و قد اردت رفضهمفقال له رسول الله : اذا يرفضكم الله جميعا . (181)  آن مرد گفت : يارسول الله من ارحامى دارم و آنها را صله مى كنم ولى آنان مرا آزار مى دهند مى خواهمتركشان كنم . حضرت فرمود: در اين صورت خداوند هر دو شما را ترك خواهد كرد، يعنىخدا فيض و رحمت خود را از شما خواهد بريد.

اميرالمؤ منين (عليه السلام ) فرموده : به حقيقت عالى ترين خوبى ها صدقه دادن پنهاناست (در راه خدا) و نيكى و احسان به پدر و مادر وصله رحم با خويشاوندان ، از اينجاستكه فرموده اند: صدقه : بهترين زيبائى و نيكى ها تس الصدقةافضل الحسنات (227)