اثار الملوک و الانبیاء

اصطخری در مسالک و الممالک از ایزج اسم برده و این شهر را جزو خوزستان دانسته‌است و قزوینی در آثار البلاد به ایزج اشاره نموده و حدود جغرافیایی و آثار تاریخی آن را ذکر نموده‌است. طبری در تاریخ الرسل و الملوک و ابن ایثر در تاریخ کامل این شهر را با نام ایزج ذکر نموده‌اند.

قدمت هسته اولیه بازار ملایر به زمان شیخعلی میرزا شیخ الملوک و محمدعلی میرزا دولتشاه فرزندان فتحعلی‌شاه -بانی شهر ملایر- می‌رسد و شامل یک بازار اصلی، دو بازار فرعی، تعدادی سرا و منزل مسکونی در اطراف است. بازار اصلی در دوره شیخ الملوک بنا شده و افرادی چون مهرعلی‌خان قاجار و ابوالقاسم خان نوری و میرفتاح آن راگسترش داده‌اند.

کلیفورد ادموند باسورث این نکته را شاهد می‌گیرد که ایران امروزی مرکز ثقل اندیشه‌های تسنن در آن زمان بود و از آنجا که تقسیم قدرت میان خلافت و سلطنت در آن برهه دائمی می‌نمود، این آثار ادبی می‌بایست به شرایط جدید مملکت‌داری و سلطنت می‌پرداختند. سید جلال موسوی، استادیار زبان و ادبیات فارسی، در مقایسهٔ قابوس‌نامه با اندرزنامه‌های معاصرش، همچون نصیحة الملوک و سیاست‌نامه، معتقد است قابوس‌نامه علی‌رغم توصیه‌های مذهبی که در آن وجود دارد، کمتر صبغهٔ اسلامی دارد و در حالی که دیگر آثار قرن پنجم توجه ویژه‌ای به مسائل مذهبی داشتند، کیکاووس حتی در بخشی از کتابش توصیه‌ای مخالف دستور شرع دارد.

هو کل من علیها فان. مزار کثیر الانوار سید پاک زاد خجسته ذات سایا جلیل سید کاینات علیه افضل التحیاتٌ، مًوید الملک والدین، ناصح الملوک و السلاطین، محمد عیسی بن حسن الحسینی الفراهانی است که تا بود اسماً و رسماً به بزرگی مشهور و ذاتاً و صفاتاً به نکوئی مشهور بود. ومن بدو امره الی ختم عمره در ملک ایران به سعادت و نیکنامی و وزارت و قائم مقامی زیسته، مرجع امرا و ملجاء فقرا بود و جهدها در کار جهاد مشرکین و حفظ ثغور مسلمین کرد و ابتدا خود مؤسس نظام جدید در ملک اسلام گردید و در مساًلهٔ جهاد و نبوت خاص از روی صدق و علم و اخلاص رسالات واضحة الدلالات نگاشت و به یادگار گذاشت و در سال هزار و دویست و سی و هفت بهشت خلد خرامید، تغمده الله بغفرانه و اسکنه بحبوحة جنانه و حشره مع اجداده الطاهرین سلام الله علیهم اجمعین الی یوم الدین. حررٌه و نقره محمدعلی الحسینی القزوینی غفرالله ذنوبه-

مثل الملوک و راحوا کالمفالیس!

کتاب خلاصة السیر تألیف محمد معصوم بن خواجگی اصفهانی است. مؤلف در روزگار شاه عباس اول و شاه صفی به دلیل تصدی برخی مناصب دولتی، شاهد عینی حوادث بوده‌است. این کتاب در ۱۰۵۲ تألیف شد و در واقع مکمل تذکرة الملوک و سفرنامه کمپفر در ارتباط با مناصب صفویه‌است.

یکی دیگر از کتاب‌ها به زبان عربی، کتاب المنتظم فی تاریخ الملوک و الامم تألیف ابوفرج عبدالرحمان الجوزی (متوفی ۵۹۷ قمری) است که به ترتیب وقایع سال مرتب شده‌است. در این کتاب راجع به مباحث مورد توجه ما اطلاعات مفیدی وجود دارد.