معنی کلمه ابوالقاسم حسین بن روح نوبختى در دانشنامه اسلامی
ابوالقاسم حسین بن روح" عالم بزرگ و سومین سفیر و نائب از نواب اربعه امام زمان (ع) از خاندان بزرگ شیعه ایرانی نوبختی است که مقیم بغداد بودند. او از فقیهان و عالمان و محدثان مشهور شیعی است که در زمان خود از شهرت و اعتبار دینی، اجتماعی و سیاسی مهمی برخوردار بوده است. حتی برخی گفته اند که از نظر دینی و مذهبی در شیعه کسی همتای او نیست و موافقان و مخالفانف او را از عاقلترین مردم دانسته اند. او از امام حسن عسکری و امام زمان علیهماالسلام و محدثانی مانند محمدبن زیاد ، روایت کرده است و محدثان بسیاری از او روایت کرده اند که تعداد آنها به 22 نفر می رسد. حسین بن روح، کتابی در مسایل فقهی با عنوان " التأدیب " نگاشت و آن را برای عده ای از فقها و علمای قم فرستاد و آنها تمامی مطالب آن را صحیح و مقبول دانستند و از آنجا که قم، مرکز فقها و محدثین شیعه بوده و با این حال کتاب حسین بن روح مورد تصویب کامل آنها قرار گرفته بود، میزان علم و فقه و احاطه او به خوبی مشخص می شود. وی در زمان سفارت محمد بن عثمان از جانب او و به امر او متصدی بعضی از امور وی بود و چند نفر از ثقات و مؤمنین معتمدین محمد بن عثمان بودند که از آن جمله ، حسین بن روح بود .
در روایت معتبره وارد شده است که جماعتی از شیعه نزد محمد بن عثمان جمع شدند و به او گفتند که اگر شما از دنیا بروید چه کسی جانشین شماست ؟
وی پاسخ داد : ابوالقاسم حسین بن روح، قائم مقام من است و در میان شما و وکیل و امین و ثقه امام زمان علیه السلام است . پس در کارهای خود به او رجوع نمایید و در مهمات خود به او اعتماد کنید، من مأمور شده بودم که این مطلب را به شما برسانم.
در بعضی از نسخ ، توقیعی از جانب حضرت حجت علیه السلام برای شیخ ابوالقاسم بن روح صادر شده چنانچه در (بحارالانوار) نیز بدین مضمون نقل شده :
«نَعْرِفُهُ عَرَّفَهُ اللّهُ الْخَیْرَ کُلَّهُ وَ رِضْوانَهُ وَ اَسْعَدَهُ بِالتَّوْفیقِ وَقَفْنا عَلی کِتابِهِ وَ وِثقْنا بِما هُوَ عَلَیْهِ وَ اِنَّهُ عِنْدَنا بُالْمَنْزِلَةِ وَالْمَحَلِّ الَّذینَ یَسْرّانِهِ زادَاللّهُ فِی اِحْسانِهِ اِلَیهِ اِنَّهُ وَلیُّ قَدیرٌ وَالْحَمْدُللّهِ الَّذی لاشَریکَ لَهُ وَ صَلَّی اللّهُ عَلی رَسُولِهِ مُحَمَّدٍ وَ آلِهِ وَ سَلَّمَ تَسلیما کَثیرا».
ما می شناسیم او را یعنی حسین بن روح را ، خداوند بشناساند و عالم گرداند او را طریقه همه خیر و رضای خود را و او را یاری فرماید به توفیق خود، ما مطلع شدیم بر مکتوب او و مطلع گردیدیم بر امانت و به دینداری او و وثوق و اعتماد داریم به درستی که او در نزد ما به مکان و منزلت بلند آنچنانی است که مسرور می سازد آن منزلت و مکان او را، زیاد فرماید خدای تعالی احسان خود را درباره او، به درستی که وی صاحب همه نعمت ها است و بر همه چیز قادر است و حمد خداوند را سزاست که شریک از برای او نیست و صلوات خداوند و سلام او بر رسول او محمد و آل او باد.
حسین بن روح نزد دوست و دشمن داناترین مردم بود و از مخالفین تقیه می کرد. او در نزد بزرگان مملکت و شخص "المقتدر بالله" خلیفه عباسی، دارای جایگاهی بزرگ بود. اهل تسنن هم او را بزرگ می داشتند. وی از روی تقیه و ترس در خانه "ابن یسار" وزیر خلیفه حاضر می شد.