معنی کلمه ابوالفیض مرتضی زبیدی در دانشنامه اسلامی
اصالتش به شهر واسط عراق می رسد و در زبید از شهرهای یمن تربیت یافته و بزرگ شده است. وی از زبید به حجاز سفر کرد و در ۱۱۶۷ ق وارد مصر شد و اسماعیل، کتخدا عذبان او را مورد عنایت خاص خود قرار داد و با او دوستی فراوان کرد. سرانجام بین عام و خاص شهرت فراوان یافت و به صعید و دیگر نقاط مصر سفر کرد و مورد احترام و تجلیل بزرگان آن دیار قرار گرفت. بسیاری از ارباب علم و سلوک را دید و سفرنامه ها نوشت. وی تالیف شرح قاموس را آغاز کرد و سالها برای اتمام آن رنج برد و پس از آنکه شرح قاموس را در ۱۴ جلد به پایان رسانید، آن را تاج العروس نامید و بدین مناسبت ولیمه ای داد که همه طلاب و اساتید وقت در آن ولیمه دعوت شده بودند.چندی نگذشت که فضیلت او به اوج شهرت رسید و سیل هدایا و تحف بسوی او سرازیر گردید. پادشاهان حجاز و هند و یمن و شام و عراق و مغرب اقصی و ترک و سودان و الجزایر با او مکاتبه کردند، اعتقاد مردم در حق او چندان فزونی گرفت که بسیاری از مردم مغرب چنین می پنداشتند که هر که حج کند و به زیارت زبیدی نرود و هدیه ای تقدیم او نکند حج او کامل نخواهد بود. سید مرتضی زبیدی بر اثر طاعون در مصر، سال ۱۲۰۵ ق درگذشت.
آثار
او مولفات بسیار دارد (برخی ۱۳۸ اثر از او نقل کرده اند)، از تالیفات اوست: تاج العروس (شرح قاموس)، اتحاف الساده المتقین در شرح احیاء العلوم غزالی، اسانید الکتب السته، عقود الجواهر المنیفه فی ادله مذهب الامام ابی حنیفه، کشاف اللثام عن آداب الایمان و الاسلام، رفع الشکوی و ترویح القلوب فی ذکر ملوک بنی ایوب، معجم شیوخ، الفیه السند شامل ۱۵۰۰ بیت در حدیث، شرح الفیه مذکور، مختصرالعین که خلاصه کتاب العین خلیل بن احمد است در لغت، تکمله و صله و ذیل برای قاموس در دو جلد بزرگ، رساله ایضاح المدارک بالافصاح عن العواتک، رساله ی عقد الجمان فی بیان شعب الایمان، تحفه القماعیل فی مدح شیخ العرب اسماعیل، تحقیق الرسائل لمعرفه المکاتبات و الرسائل، جذوه الاقتباس فی نسب بنی العباس، حکمه الاشراق الی کتاب الافاق، الروض المعطار فی نسب الساده آل جعفرالطیار، مزیل نقاب الخفاء عن کنی سادتنا بنی الوفاء، بلغه الغریب فی مصطلح آثار الحبیب، تنبیه العارف البصیر علی اسرار الحزب الکبیر، سفینه النجاه المحتویه علی بضاعه مزجاه من الفوائد المنتقاه، غایه الابتهاج لمقتفی اسانید مسلم بن الحجاج، عقد اللئالی المتناثره فی حفظ الاحادیث المتواتره، و نشوه الارتیاح فی بیان حقیقه المیسر و القداح.
عناوین مرتبط
تاج العروس من جواهر القاموس (کتاب)
منبع
...