معنی کلمه ابوالخیر حسن خوارزمی در دانشنامه اسلامی
مولد او به بغداد به سال ۳۳۱ ه’ ۳۹. ق. فاضلی منطقی، شاگرد یحیی بن عدی. در طب و فلسفه استاد بود و مامون بن محمد خوارزمشاه او را از بغداد بخوارزم بخواست و ندیم و طبیب خاص خویش کرد و آنگاه که سلطان محمود غزنوی بر خوارزم دست یافت او را به غزنه برد و بدانجا در ۱۰۲ سالگی مسلمانی گرفت و تا پادشاهی سلطان ابراهیم بزیست.
در توصیف دیگران
شیخ الرئیس ابوعلی بن سینا نام وی را بعظمت می بُرد و آرزوی دیدار او می کرد. و در تتمه صوان الحکمه آمده است که سلطان محمود پس از اسلام آوردن ابوالخیر ناحیت خمار را از اعمال غزنه باقطاع وی کرد و از این رو او را ابن خمار گفتند.لکن ابن ندیم که سال ها پیش از رفتن او به غزنه و ظاهراً به بغداد او را دیده است کنیت او را ابوالخیر بن خمار گوید و از اینرو گفته صاحب صوان الحکمه بر اساسی متین نیست و بی شبهه خمار لقب یا نام یکی از اسلاف اوست.و نیز صاحب صوان الحکمه گوید او را در اجزاء علوم حکمت تصانیف بسیار است و ابوالخیر را بقراط ثانی گویند و در تدبیر مشایخ تصنیفی لطیف دارد. ابن ندیم گوید: ابوالخیر حسن بن سوار بن بابا بن بهرام، معاصر ما از افاضل منطقیین و شاگرد یحیی بن عدی است در نهایت ذکاء و فطنت. مولد ۳۳۱.
آثار
او راست:۱-کتاب الهیولی در یک مقاله.۲-کتاب الوفاق بین رای الفلاسفه و النصاری در سه مقاله.۳-کتاب تفسیر ایساغوجی، مشروحاً.۴-کتاب تفسیر ایساغوجی، مختصراً.۵-کتاب الصدیق و الصداقه در یک مقاله.۶-کتاب سیرة الفیلسوف در یک مقاله.۷-کتاب الحوامل و آن مقالتی است در طب.۸-کتاب دیابطا یعنی تقطیر در یک مقاله.۹-کتاب الاخًثار المخیله فی الجو الحادثه عن البخار المائی و هی الهاله و القوس و الضباب در یک مقاله و آنرا از سریانی به عربی نقل کرده.۱۰-کتاب الاخًثارالعلویه و آن نیز ترجمه است.۱۱-کتاب اللبس فی الکتب الاربعه فی المنطق، الموجود من ذلک.۱۲-کتاب مسائل ثَاُوفرسطس و آنرا نیز نقل کرده است.۱۳-کتاب مقاله فی الاخلاق و آن هم ترجمه است.
درگذشت
...