ابه ٔ موسی خان

برای تحت فشار گذاشتن نیروهای مشروطه‌خواه، روسیه ارتشی را برای ورود به خاک ایران روانه کرد. این نیروها شامل یک هنگ قزاق، یک سپاه پیاده و یک واحد توپخانه در ۹ تیر ۱۲۸۸ در باکو تجمع کرده بودند و پنج روز بعد، بنا به گزارش کنت الکساندر بنکندورف، سفیر وقت روسیه در لندن، به انزلی و قزوین اعزام شدند. آنها در روز ۲۰ تیر وارد قزوین شدند. در این زمان، سپهدار و سردار اسعد نامه‌ای به محمدعلی شاه فرستادند و تقاضاهای خود را مطرح کردند که شامل خروج نیروهای روسیه از ایران، انتخاب وزیران توسط انجمن‌های ایالتی و اخراج چند تن از نزدیکان شاه می‌شد. شاه با این خواسته‌ها مخالفت کرد؛ بنابراین نیروهای مشروطه‌خواه تصمیم گرفتند به تهران حمله کنند. در پیشروی به سمت تهران، نخستین زد و خوردی که رخ داد، در نیمه راه قزوین به تهران در ینگی امام بود که سه ساعت طول کشید و با پیروزی مشروطه‌خواهان همراه بود. در حالی که اغلب نیروهای مشروطه‌خواه برای استراحت، در ینگی امام توقف کرده بودند، چهار گروه پیشتاز از مجاهدان به فرماندهی یپرم خان، اسدالله خان سرتیپ، حاجی موسی‌خان میرپنج و میرزا علی خان کجوری سالار فاتح به سمت کرج پیشروی کردند و در کرج با فرار نیروهای دولتی مدافع شهر مواجه شدند. تعقیب کردن آنها توسط نیروهای مشروطه‌خواه منجر به یک درگیری شبانه شد که طی آن ۲۲ نفر (از جمله حاجی موسی خان میرپنج) کشته و ۲۹ نفر زخمی شدند و در نهایت هم مجبور شدند که از تعقیب منصرف شوند و به کرج عقب‌نشینی نمایند.

پس از تسخیر اصفهان، با وساطت برخی بزرگان از قتل ابوالفتح خان و سلیم خان افشار و موسی خان افشار و دیگر سرداران درگذشتند.

وابستگان موسی جنازه را از اسب پیاده می‌کنند و بعد از تشریفات، وی را در قبرستان حیات‌الغیب به رسم امانت به مدت یک سال به خاک سپرده و بعد از یک سال، در سال (۱۱۹۸ ق) توسط اقوامش، فرزندان علی‌رضا بیگ نبش قبر و به قبرستان وادی‌السلام نجف اشرف انتقال و در کنار تربت علی بن ابی‌طالب به خاک سپرده می‌شود، بعد از خاکسپاری جسد موسی، اقوام ایشان به دنبال انتقام خون او در طول مدت چند سال بیش از ده نفر از طرفین دو تیره از طایفه بداق ازجمله شرف‌خان و زکی‌خان فرزندان علی‌نقی خان به خون‌بس موسی کشته می‌شوند، بر اثر این نزاع و برادرکشی بین دو تیره از طایفه بداق چگنی، طرفین دعوی، املاک خود را ترک نموده و سرانجام در سال (۱۲۱۵ ق) با پادرمیانی خدایی خان ایلخان ایل سلسله که دخترش همسر موسی خان چگنی (مقتول) بوده و میرکرم فرزند شه‌کرم و هاشم بیگ فرزند کاظم بیگ امیر و تعدادی از خیراندیشان منطقه چگنی بین دو تیره از طایفه بداق خون‌صلحی منعقد می‌شود.

، موزه آب بافت (درحال احداث)، موزه مردم‌شناسی عمارت موسی خانی و موزه مردم‌شناسی دهکده صخره ای تاریخی میمند واقع در شهرستان شهربابک، موزه حمام قدیمی قریشی رفسنجان (مردم‌شناسی)

در زمان بازنشستگی در سال ۱۹۶۶، ژنرال موسی خان یک شخصیت مشهور و محبوب نظامی بود که باعث شد رئیس‌جمهور ایوب خان وی را به عنوان فرماندار پاکستان غربی منصوب کند.

در میان حکام سرشناس گیلان در این دوره، میرزا موسی خان منجم آبادی بود که بین ۱۸۰۴ تا ۱۸۱۵ بر گیلان حکم راند. او در مه ۱۸۰۵ موفق شد جلوی پیشروی دسته‌ای از قشون روسی به سمت رشت را بگیرد. پس از او خسرو خان گرجی حکومت کرد، یک سیاستمدار سرشناس قاجار و یک چهره محبوب و قدرتمند که بازار رشت و راه‌های ایالتی را بهبود داد و از دهقانان و صنعتگران حمایت کرد؛ ولی افراد سرشناس و زمینداران که منافع شان با شیوه حکومت‌داری او به خطر افتاده بود شورشی علیه او ترتیب دادند که موجب برکناری او در ژونیه ۱۸۱۹ شد. در این زمان فتحعلی شاه محمدرضا میرزا را به عنوان حاکم و آقا بزرگ منجم‌باشی را به عنوان وزیر منصوب کرد. او در ۱۸۳۰ با حاکم دیگری به نام یحیی میرزا به وزارت منوچهر خان معتمدالدوله جایگزین شد. ابتدای حکمرانی آن‌ها مصادف با یک طاعون شدید شد که نصف جمعیت رشت که در آن زمان ۴۰ هزار بود را قربانی کرد.

خانه صمدخان مربوط به دوره قاجار است و در شهربابک، خیابان شریعتی، مقابل عمارت موسی خان واقع شده و این اثر در تاریخ ۷ مهر ۱۳۸۱ با شمارهٔ ثبت ۶۱۳۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

از سال ۱۹۶۹ تا ۱۹۸۴، موسی خان در کراچی اقامت گزید و آنجا حقوق بازنشستگی نظامی دریافت می‌کرد. در سال ۱۹۸۵، او در سیاست ملی در حزب مسلم لیگ پاکستان به رهبری نخست‌وزیر م. ک مونجو فعالیت خود را آغاز کرد. وی پس از انتخابات عمومی در سال ۱۹۸۵ توسط رئیس‌جمهور ضیاالحق به‌عنوان فرماندار بلوچستان منصوب شد. پس از انتخابات عمومی که در سال ۱۹۸۸ برگزار شد، موسی خان طی مشاجره ای به پیشنهاد وزیر ارشد وقت ظفرالله خان جمالی، مجلس ایالتی را منحل کرد.

در آپریل ۲۰۱۲، موسی خان اکبر زاده والی غزنی اولین سنگ ساخت فرودگاه غزنی را گذاشت. کار در سال دیگر و با نظارت متصدی مدیریت ولایت غزنی احمد ولی توکلی تکمیل شد.

یکی از معروف‌ترین شخصیت‌های سیاسی و نظامی این هزاره‌ها محمد موسی خان می‌باشد که درجهٔ نظامی جنرال را در نظام پاکستان داشت.