[ویکی فقه] نام وی ابو عبدالله شمس الدین محمد بن علی بن احمد بن علی بن خمارویه بن طولون حنفی و در انتساب به جد اعلایش به «ابن طولون» شهرت دارد. وی که در انتساب به جد اعلایش «ابن طولون» شهرت دارد به سال ۸۸۰ در صالحیه دمشق متولد شد. پدر، مادر و جد جد او «خمارویه بن طولون» از ترکان و مادرش «اَزدان» زنی رومی بود و پدرش علاء الدین علی مردی زاهد و صوفی منش بود. فراگیری علوم مختلف ابن طولون به کسب علوم مختلف همت گماشت. فقه حنفی را که مذهب پدران وی بود فرا گرفت. علوم حدیث، اصول فقه، تفسیر و علومی همچون هیئت، هندسه، فلک را نیز آموخت. گرایش به تصوف ...
جملاتی از کاربرد کلمه ابن طولون حنفی
مسجد ابن طولون را که قدیمی‌ترین و بزرگترین مسجد قاهره به شمار می آید احمد ابن طولون ساخته است. او فرماندار عباسی مصر بود و کمی بعد با اعلام استقلال از بغداد سلسلۀ کم و بیش خود مختار خود را تأسیس کرد و حکومت خود را از مرز های مصر تا سوریه گسترش داد. ساخت این مسجد از سال ۸۷۶ تا ۸۷۹ م به طول انجامید. به دلیل اینکه مسجد عمرو قاهره برای جمعیت در حال رشد مسلمانان بسیار کوچک بود. این مسجد در سال ۱۲۹۶ به دستور حاکم سلطان لاجن مملوک بازسازی شده است. مسجد ابن طولون که یکی از مهمترین بناهای تاریخ اسلامی است که از اهمیت تاریخی و هنری بسیاری برخوردار است. معماری و تزئینات این مسجد به ترتیب برگرفته از معماری پایتخت عباسیان و شهر سامرا است.
پنجمین دسته شامل آثار عربی و فارسی سنیان دوازده امامی[یادداشت ۸] است. مهمترین این آثار عبارتند از: مُجَملُ التَّواریخ وَ الْقِصَص (نوشتهٔ حدود ۵۲۰ ه.ق)، کتابُ الْآل از ابن خالَوَیْهْ (د. ۳۷۰ ه.ق)، تَذکِرَةُ الْخَواصّ از ابن جُوزی (د. ۶۵۴ ه.ق)، مَطالِبُ السَّؤول از محمد بن طَلحه شافعی (د. ۶۵۲ ه.ق)، مَعالِمُ الْعِترَةِ النَّبَویَّة و مَعارِفُ اهلِ الْبَیتِ الْفاطِمیَّةِ الْعَلَویَّة از ابن اَخضَر گنابادی (د. ۶۱۱ ه.ق)، تاریخ گُزیده از حَمدُالله مُستُوفی (د. ۷۴۰ ه.ق)، اَلْفُصولُ الْمُهِمَّة فی مَعرِفَةِ اَحوالِ الْاَئِمَّة از ابن صَبّاغ مالکی (د. ۸۵۵ ه.ق)، اَلشَّذَراتُ الذّهَبیَّة فی تَراجِمِ الْاَئِمَّةِ الْاِثنیٰ عَشَر عِندَ الْاِمامیَّة از ابن طولون (د. ۹۵۳ ه.ق)، وَفَیاتُ الْاَعْیان از ابن خَلِّکان، فصلُ الْخِطاب از خواجه محمد پارسا (سدهٔ نهم هجری قمری)، رُوضاتُ الْجِنان و جَنّاتُ الْجَنان از درویش حسین کربلایی (سدهٔ دهم هجری قمری)، وَسیلَةُ الْخادم اِلَی الْمَخدوم از فضل بن روزبِهان خُنْجی (د. ۹۲۷ ه.ق)، اَلصَّواعِقُ الْمُحْرِقَة از ابن حَجَر هِیْتَمی، رُوضَةُالشُّهَداء از حسین واعظ کاشفی (د. ۹۱۰ ه.ق)، اَلْمَقصَدُ الْاَقصیٰ از کمال‌الدّین خوارَزمی.
پنجمین دسته شامل آثار عربی و فارسی سنیان دوازده امامی[یادداشت ۲] است. مهمترین این آثار عبارتند از: مُجَملُ التَّواریخ وَ الْقِصَص (نوشتهٔ حدود ۵۲۰ ه.ق)، کتابُ الْآل از ابن خالَوَیْهْ (د. ۳۷۰ ه.ق)، تَذکِرَةُ الْخَواصّ از ابن جُوزی (د. ۶۵۴ ه.ق)، مَطالِبُ السَّؤول از محمد بن طَلحه شافعی (د. ۶۵۲ ه.ق)، مَعالِمُ الْعِترَةِ النَّبَویَّة و مَعارِفُ اهلِ الْبَیتِ الْفاطِمیَّةِ الْعَلَویَّة از ابن اَخضَر گنابادی (د. ۶۱۱ ه.ق)، تاریخ گُزیده از حَمدُالله مُستُوفی (د. ۷۴۰ ه.ق)، اَلْفُصولُ الْمُهِمَّة فی مَعرِفَةِ اَحوالِ الْاَئِمَّة از ابن صَبّاغ مالکی (د. ۸۵۵ ه.ق)، اَلشَّذَراتُ الذّهَبیَّة فی تَراجِمِ الْاَئِمَّةِ الْاِثنیٰ عَشَر عِندَ الْاِمامیَّة از ابن طولون (د. ۹۵۳ ه.ق)، وَفَیاتُ الْاَعْیان از ابن خَلِّکان، فصلُ الْخِطاب از خواجه محمد پارسا (سدهٔ نهم هجری قمری)، رُوضاتُ الْجِنان و جَنّاتُ الْجَنان از درویش حسین کربلایی (سدهٔ دهم هجری قمری)، وَسیلَةُ الْخادم اِلَی الْمَخدوم از فضل بن روزبِهان خُنْجی (د. ۹۲۷ ه.ق)، اَلصَّواعِقُ الْمُحْرِقَة از ابن حَجَر هِیْتَمی، رُوضَةُالشُّهَداء از حسین واعظ کاشفی (د. ۹۱۰ ه.ق)، اَلْمَقصَدُ الْاَقصیٰ از کمال‌الدّین خوارَزمی.
مسجد ابن طولون دارای شش محراب نماز است که از دوره‌های مختلفی می‌باشند.
ابن طولون و همچنین ابن صباغ در الفصوص المهمه نیز راه یافتن ام‌فضل به حرمسرای معتصم را گواهی بر این قتل و آن را اجر ام‌فضل می‌دانند. رسول جعفریان، مورخ معاصر شیعه، در اثبات تاریخی این قتل می‌نویسد؛ سال ۲۱۵ ه.ق وقتی محمد تقی توسط مأمون به بغداد احضار شد، جانشینی برای خود انتخاب نکرد اما در این سفر اخیر که به دستور معتصم انجام شد، برای خودش جانشین برگزید که این خود می‌تواند نشان از خطری باشد که محمد تقی در این سفر احساس کرده‌بود. عده‌ای از مورخان روایت مسمومیت محمد تقی را قول مرجوح می‌دانند اما این موضوع نزد علمای شیعی نظیرِ شیخ مفید، طوسی و کلینی به اثبات نرسیده است.
گورستان حیره نیشابور محل دفن سرشناس‌ترین اهالی نیشابور بوده‌است. از جمله عمر خیام. همچنین این محله امروزه یکی از مکان‌های باستانی‌شناسی در نیشابور به حساب می‌آید.Wilkinson, Charles K پس از پژوهش‌های باستان‌شناسی در نیشابور به این باور رسید که مسجد این محله همانند مسجد ابن طولون در فسطاط، قاهره بوده‌است.
ششمین دسته شامل آثار عربی و فارسی سنیان دوازده امامی[یادداشت ۷] است. مهمترین این آثار عبارتند از: کتابُ الْآل از ابن خالَوَیْهْ نحوی سنی (د. ۳۷۰ ه.ق)، مُجَملُ التَّواریخ وَ الْقِصَص (نوشتهٔ حدود ۵۲۰ ه.ق)، تَذکِرَةُ الْخَواصّ از ابن جُوزی فقیه حنبلی (د. ۶۵۴ ه.ق)، مَطالِبُ السَّؤول از محمد بن طَلحه شافعی عالم شافعی (د. ۶۵۲ ه.ق)، مَعالِمُ الْعِترَةِ النَّبَویَّة و مَعارِفُ اهلِ الْبَیتِ الْفاطِمیَّةِ الْعَلَویَّة از ابن اَخضَر گنابادی مورخ و محدث حنبلی (د. ۶۱۱ ه.ق)، تاریخ گُزیده از حَمدُالله مُستُوفی مورخ سنی (د. ۷۴۰ ه.ق)، اَلْفُصولُ الْمُهِمَّة فی مَعرِفَةِ اَحوالِ الْاَئِمَّة از ابن صَبّاغ مالکی عالم مالکی (د. ۸۵۵ ه.ق)، اَلشَّذَراتُ الذّهَبیَّة فی تَراجِمِ الْاَئِمَّةِ الْاِثنیٰ عَشَر عِندَ الْاِمامیَّة از ابن طولون محدث حنفی (د. ۹۵۳ ه.ق)، وَفَیاتُ الْاَعْیان از ابن خَلِّکان فقیه شافعی (د. ۶۸۱ ه.ق)، فصلُ الْخِطاب از خواجه محمد پارسا از مشایخ نقش بندیه (سدهٔ نهم هجری قمری)، رُوضاتُ الْجِنان و جَنّاتُ الْجَنان از درویش حسین کربلایی از صوفیان عبدالله یه (سدهٔ دهم هجری قمری)، وَسیلَةُ الْخادم اِلَی الْمَخدوم از فضل بن روزبِهان خُنْجی مورخ سنی (د. ۹۲۷ ه.ق)، اَلصَّواعِقُ الْمُحْرِقَة از ابن حَجَر هِیْتَمی فقیه و عالم شافعی (د. ۹۷۴ ه.ق)، رُوضَةُالشُّهَداء از حسین واعظ کاشفی مفسر حنفی (د. ۹۱۰ ه.ق)، اَلْمَقصَدُ الْاَقصیٰ از کمال‌الدّین خوارَزمی شاعر سنی (د. ۸۴۰ ه.ق).
مسجد ابن طولون یکی از مساجد معروف کهن قاهره است که به دستور احمد بن طولون، مؤسس دولت طولونیان، در سال ۲۶۳ هجری قمری / ۸۷۷ م در شهر جدیدش القطایی، بنا شد تا سومین مسجد شهر شود. پایتخت اسلامی مصر پس از مسجد عمرو بن العاص که در فسطاط ساخته شد و مسجد العسکر که در شهر العسکر بنا شد.
مناره مسجد ابن طولون در سمت شمالی زیاده، کمی خارج از محور محراب اصلی قرار دارد. این یک ساختار سنگی غیرمعمول با یک پله خارجی و یک بخش مملوکی در بالا است که "مبخره" نامگذاری شده است. این مناره موضوع بحث بین تاریخ‌نگاران معماری قاهره است؛ برخی از جمله کریس‌ول آن را به سلطان لاجن نسبت می‌دهند، در حالی که برخی دیگر آن را به ابن طولون نسبت می‌دهند. منابع اطلاعات کافی برای تعیین تاریخ آن وجود ندارد.
مؤ لف ((جامع السيرة الطولية )) در باره مسجد ابن طولون مى گويد: در آخر آن مخزنى براى آشاميدنيها و دواها ساختند كه خدمت گزارانى داشت و دكترى روز جمعه در آنجا مى نشست تا اگر حادثه اى براى نمازگزاران اتفاق افتاد درمان نمايد.(160)