ابن اخوه محمد بن محمد

نوشته : محمد بن محمد بن نعمان عكبرى ، معروف به شيخ مفيد.

مرحوم خواجه در 11 جمادى الاولى سال 597 هجرى قمرى در طوس به دنيا آمد. نام او((محمد)) و كنيه اش ((ابوجعفر)) و لقبش ((نصيرالدين ))است . و نام اختصارى او ((خواجهنصيرالدين )) و نام پدرش ((محمد بن حسن )) بوده است و لذا نامكامل او را ((ابوجعفر نصيرالدين محمد بن محمد بن حسن طوسى )) مى گويند.

و بـالجـمله ؛ عيسى در واقعه محمد و ابراهيم پسران عبداللّه بن حسن حاضر بود و چون آندو تـن كـشـتـه شـدند عيسى از مرم اعتزال جست و در كوفه در خانه على بن صالح بن حىّمـتوارى گشت و نسبش را از مردم پوشيده داشت تا وفات يافت و در ايامى كه عيسى پنهانبـود يـحـيـى بـن حسين بن زيد و به قول صاحب ( عمدة الطالب ) محمد بن محمد بنزيد به پدر گف كه دوست دارم مرا بر عمويم دلالت كنى و بگويى در كجا است تا او رامـلاقات كنم ، همانا قبيح است بر من كه من چنين عمويى داشته باشم و او را ديدار ننمايم .پـدر گـفـت : اى پـسـرجـان ! ايـن خـيال از سر به در كن ؛ چه آنكه عموى تو عيسى خود راپـنـهـان كـرده اسـت و دوسـت نـدارد كـه شناخته شود و مى ترسم اگر تو را به سوى اودلالت كـنـم و بـه نـزد او روى بـه سـخـتـى افـتـد ومـنـزل خـود را تـغيير دهد، يحيى در اين باب مبالغه و اصرار كرد تا آنكه پدر را راضىنمود كه مكان عيسى را نشان دهد.

اما نجاشى از اين دو نفر كه كلينى را درك كرده و در محضر درسش حضور داشته اند، چيزى روايت نكرده ، بلكه از ديگر شاگردان كلينى روايت نموده و گفته است : نام كتابهاى او (كلينى ) را از گروهى از اساتيدمان ، از آن جمله محمد بن محمد (شيخ مفيد) و حسين بن عبيدالله (غضاويرى ) و احمد بن على بن نوح ، از ابوالقاسم جعفر بن قولويه ، از او (كلينى ) كه خدايش ‍ رحمت كناد آورده ايم .

جزرى محمد بن محمد (متوفاى 832) چون درشيراز درگذشت ، جنازه اش ‍ را بزرگان وخواص و عوام بر دوش كشيدند و مى بوسيدند و لمس مى كردند تا متبرك شوند. و كسىكه دستش به تابوت نمى رسيد، به كسانى تبرك مى جست كه به جنازه تبرك جستهبودند.(15)

محمد بن احمد بن محمد بن محمد بن علی بن غازی، المکناسی(۸۴۱ - ۹۱۰ ق) (۱۴۳۷–۱۵۱۳م) یکی از برجسته‌ترین شخصیت‌های مراکش بود که در علوم و معارف متعددی مانند قرائت، تفسیر، حدیث، حساب، نحو، زبان، و تاریخ سرآمد زمان خود بود، اما مشهور به فقه و فتوا است و کتاب‌های زیادی دارد. زندگی او به تحصیل و تألیف محدود نبود بلکه برای حفاظت از مرزهای مراکش در برابر مهاجمان اروپایی به صف مجاهدین پیوست.

محمد بن محمد بن هاشم رضوى - از علماى قرن دوازدهم - در كتاب (خلاصه البدان ) ازكتاب (مونس الحزين ) شيخ صدوق نقل كرده كه اميرمؤ منان عليه السلام در يك روايتطولانى از تشريف فرمائى حضرت بقيه الله - ارواحنا فداء - به شهر قم ، و تجلى آنحضرت در كنار مسجدى در نزديكى دهى كهن به نام (جمكران ) خبر داده است .

در اين روز، سنه 686، وفات كرد (بدرالدين محمد بن محمد بن مالك ) اندلسى نحوىمعروف به (ابن ناظم ) شارح الفيه پدرش و صاحب شرح كافيه و غيره .

شيخ گفت : من محمد بن محمد بن نعمان حارثى ) هستم . قاضى برخاست و دست شيخ راگرفت و در جاى خود نشاند و گفت : (انت المفيد حقّاً) علماء را خوش نيامد. قاضى گفت :اين مرد مرا الزام كرد، اگر شما جواب او را ميدانيد بگوئيد. همه ساكت ماندند.(11)