معنی کلمه فتال نیشابوری در دانشنامه اسلامی
وی در نیشابور به دنیا آمده و دارای عمر طولانی بوده است؛ اما تاریخ ولادت او معلوم نیست.نام پدر او حسن و از استادان فتال بوده است. ریشه این اختلاف از این جهت است که گاهی او را به پدرش و گاهی به جدش، احمد و گاهی به پدر پدر بزرگش نسبت داده اند، که همگی از بزرگان علم و ادب بوده اند. و البته این جور نسبت، امری شایع بود. مثل سید بن طاووس و ابن شهرآشوب، که منسوب به پدر بزرگ خود هستند. بعضی گمان کرده اند که محمد بن حسن و محمد بن احمد یا محمد بن علی چند نفرند. از جمله القاب نیشابوری، ابن الفارسی و فتال و کنیه او ابوعلی و ابوجعفر است.از لقب «ابن الفارسی» معلوم می شود که او از نژاد ایرانی است. فتال یکی از اسم های بلبل است و علت ملقب شدن او به فتال به خاطر خوش صوتی و لطافت زبانی است که در منبر داشته و از نطق بالایی برخوردار بوده است.
تخصص
فتال نیشابوری در امر خطابه و وعظ و منبر سرآمد بوده و خطابه از جمله تخصص های او به شمار می آید، ضمن این که در خیلی از کتاب ها از او به عنوان متکلمی بزرگ و فقیه نام برده شده است. از خیلی از کتاب های تحقیق و چیزی مهم به دست نیامده.
تحصیلات
متأسفانه کمتر در موارد تحصیلات وی بحث شده است. اما آن چه مسلم است، وی در محضر بزرگان شرکت می کرده و از تحصیلات عالیه ای برخوردار بوده و حتی خود محضر درس داشته و شاگردانی تربیت کرده است. وی از دوران کودکی در محضر پدرش درس می خوانده و از برخی کتابها استفاده می شود که فقیه بوده است؛ پس حتما به درجه اجتهاد رسیده و در بحث کلامی هم انسانی خبره بوده است.
استادان
...
[ویکی اهل البیت] فتال نیشابوری در امر خطابه و وعظ و منبر سرآمد بوده و خطابه از جمله تخصص های او به شمار می آید، ضمن این که در خیلی از کتاب ها از او به عنوان متکلمی بزرگ و فقیه نام برده شده است. نام کامل وی محمد بن حسن بن علی بن احمد بن علی فتال نیشابوری فارسی بود.
شهید سعید، ابوعلی، محمد بن حسن بن علی بن احمد بن علی واعظ مبارز، محدث و حافظ احادیث بسیار بوده است. وی معروف به فتال و فارسی و ابن الفارسی بود. به علت بیان خوش او را فتال یعنی بلبل می گفتند.
وی در نیشابور به دنیا آمده و دارای عمر طولانی بوده است؛ اما تاریخ ولادت او معلوم نیست. نام پدر او حسن و از استادان فتال بوده است. ریشه این اختلاف از این جهت است که گاهی او را به پدرش و گاهی به جدش، احمد و گاهی به پدر پدربزرگش نسبت داده اند، که همگی از بزرگان علم و ادب بوده اند و البته این جور نسبت، امری شایع بود. مثل سید بن طاووس و ابن شهر آشوب که منسوب به پدربزرگ خود هستند. بعضی گمان کرده اند که محمد بن حسن و محمد بن احمد یا محمد بن علی چند نفرند.
از جمله القاب نیشابوری، ابن الفارسی و فتال و کنیه او ابوعلی و ابوجعفر است. از لقب «ابن الفارسی» معلوم می شود که او از نژاد ایرانی است. فتال یکی از اسم های بلبل است و علت ملقب شدن او به فتال به خاطر خوش صوتی و لطافت زبانی است که در منبر داشته و از نطق بالایی برخوردار بوده است.
همان طور که گفته شد، متأسفانه کمتر در این موارد بحث شده است. اما آن چه مسلم است، وی در محضر بزرگان شرکت می کرده و از تحصیلات عالیه ای برخوردار بوده و حتی خود محضر درس داشته و شاگردانی تربیت کرده است. وی از دوران کودکی در محضر پدرش درس می خوانده و از برخی کتاب ها استفاده می شود که فقیه بوده است؛ پس حتماً به درجه اجتهاد رسیده و در بحث کلامی هم انسانی خبره بوده است.
از جمله استادان شیخ فتال نیشابوری که در کتاب های تراجم نامشان آمده عبارتند از:
فتال نیشابوری صاحب دو کتاب به نام «روضه الواعظین و تبصره المتعظین» و کتاب «التنویر فی معانی التفسیر» است. روضه الواعظین یکی از کتاب های معروف شیعه است و مؤلف، آن را در ایام جوانی به رشته تحریر درآورده است.
فتال می گوید: در ایام جوانی مجالس وعظ و موعظه زیاد برایم اتفاق می افتاد که مردم در آن مجالس از من، از اصول و فروع دین سوال می کردند و من جواب می دادم، از من موعظه طلب می کردند و از آداب سوال می نمودند و من برای جواب گویی به کتاب های اصحاب مراجع می کردم. کتابی جامع که مشتمل بر این مطالب باشد نیافتم پس به کتاب های مختلف رجوع کردم و مطالب زیادی را برداشت نمودم. به فکرم رسید همه این ها را جمع کنم که مشتمل باشد بر بعض کلمات خداوند و اخبار ائمه معصومین علیهم السلام را ذکر کردم و نام کتاب را روضه الواعظین و تبصره المتعظین نامیدم که در جمع آوری آن خیلی زحمت کشیدم و خیلی هم خسته شدم.