علی بن یَقْطین (۱۲۴ـ۱۸۲ق) محدّث شیعی و از دولتمردان عبّاسی. از امام صادق (ع) و امام کاظم (ع) حدیث شنید و کتاب هایی از مجموعۀ احادیث تدوین کرد. سال ها در مقام وزارت هارون بود و مخفیانه با امام کاظم (ع) در تماس بود.
معنی کلمه علی بن یقطین در دانشنامه اسلامی
[ویکی فقه] علی بن یقطین (۱۲۴-۱۸۲ق/۷۴۲-۷۹۸م)، محدّث، فقیه، متکلّم و از بزرگان شیعی بود. وی در کوفه زاده شد و همراه پدر به مدینه هجرت کرد و پس از آن به بغداد آمد. در آغاز به داد و ستد ابزار (نوعی ادوی) می پرداخت، سپس در دستگاه خلافت عبّاسیان راه یافت و از کارگزاران مهدی عباسی و از نزدیکان خلیفه هارون الرشید (د ۱۹۳ق/۸۰۹م) گردید. مذهب در شیعی بودن او تردید نیست، اما مذهب او همانند پدرش از نظر عباسیان پنهان بود. وی با امام موسی کاظم (علیه السلام) (۱۲۸-۱۸۳ق/۷۴۶-۷۹۹م) ارتباط نزدیک داشت و نزد آن امام از اعتبار بسیاری برخوردار بود. نویسندگان شیعی بر این باورند که او به توصیۀ امام کاظم (علیه السلام) در دستگاه خلافت باقی ماند تا از ستمدیدگان پشتیبانی کند و یاور شیعیان باشد. از این رو بار ها دربارۀ مذهب و ارتباط او با امام کاظم (علیه السلام) به هارون سعایت شد، ولی گزندی به او نرسید. در مورد ایمان و پارسایی علی بن یقطین روایات بسیاری آمده است، از جمله این که امام کاظم (علیه السلام) بهشت را برای او تضمین کرده است. راوی موثق او از راویان موثّقی است که یک حدیث از امام صادق (علیه السلام) و احادیث بسیاری از امام کاظم (علیه السلام) نقل کرده است و راویان متعددی از وی روایت کرده اند. کتاب هایی به او منسوب است. خزیمه، یعقوب و عبید، سه فرزند دیگر یقطین، نیز از راویان حدیث و از اصحاب امام کاظم (علیه السلام) بوده اند. وفات ... [ویکی شیعه] علی بن یَقْطین بن موسی بغدادی (۱۲۴-۱۸۲ق/۷۴۲-۷۹۸م)، محدّث، فقیه، متکلّم و از بزرگان شیعه بوده است. وی اهل کوفه، ساکن بغداد و از چهره های برجسته شیعه معاصر با امام صادق(ع) و امام کاظم(ع) بود. نکتۀ مورد توجه در زندگی علی بن یقطین آن است که او با وجود شیعه بودن، از وزیران حکومت عباسی و مورد اعتماد آنان بود. ابن یقطین منزلت والایی نزد ائمه و عالمان شیعه دارد. تراجم نگاران سه کتاب را به او نسبت داده اند. علی بن یقطین در سال ۱۲۴ق در کوفه متولد شد. از آنجا که پدرش یقطین بن موسی از شیعیان امام صادق(ع) بود، در دوران خلافت مروان بن حکم تحت تعقیب قرار گرفت و ناچار به همراه همسر و دو فرزندش (علی و عبید) از کوفه فرار کرد و روانه مدینه شد. پس از مدتی به بغداد آمد و در آغاز به دادوستد ابزار (نوعی ادویه) پرداخت. علی بن یقطین پس از سقوط حکومت اموی و ظهور دولت عباسیان به کوفه بازگشت و به دستگاه خلافت عبّاسیان راه یافت. در دربار عباسیان، ابتدا از کارگزاران مهدی عباسی و به سِمَت دیوان امور برگزیده شد.
جملاتی از کاربرد کلمه علی بن یقطین
یونس بن عبدالرحمن قمی که آزاد شده علی بن یقطین بوده است؛ از اصحاب و شاگردان ویژه امامان شیعه دوازده امامی است که در راستای مبارزه با جریان واقفیه تلاشهای بسیاری داشت. وی، جعفر صادق را درک کرده بود، اما از او نقل روایت نکردهاست. پس از جعفر صادق، موسی کاظم و علی بن موسی نیز درک کرده و از آنان نقل روایت داشته است. وی را مولی آل یقطین خوانده اند و به ابومحمد، مکنی بوده است. در سال ولادت او اختلاف است ولی همگی اتفاق دارند که در دوران حکومت عبدالملک به دنیا آمده است. وی به سال ۲۰۸ ه.ق از دنیا رفت و در مدینه به خاک سپرده شد.
از ماجرای سعایت از علی بن یقطین، بهعنوان یکی دیگر از کرامات موسی کاظم یاد میکنند. علی بن یقطین که از وزرای هارون و از شیعیان کاظم بودهاست، روزی لَبّادهٔ نفیسی از هارون بهعنوان هدیه دریافت میدارد و آن را برای موسی کاظم میفرستد. هفت ماه بعد شخصی آن لباده را بههمراه نامهای از موسی کاظم برایش میآورد. محتوای نامه این بودهاست: «یا علی! اینک وقتی است که تو به آن لباده نیاز داری!» در همین وقت خدمتکارِ هارون از راه میرسد و خبر میدهد خلیفه او را احضار کردهاست. علی وقتی نزد خلیفه میرود مطلع میشود که شخصی با اطلاع از ارادتِ علی بن یقطین به کاظم و بخشش آن لباده به او، از او — علی بن یقطین — سعایت کردهاست. علی که حالا آن لباده را در خانه دارد، موفق میشود از این اتهام جان سالم بهدر ببرد.