معنی کلمه عبدالکریم زنجانی در دانشنامه اسلامی
جد اعلیآیة الله حاج شیخ عبدالکریم زنجانی فرزند شیخ محمدرضا، فرزند شیخ محمدحسن، فرزند شیخ محمدعلی زنجانی، اصلش از خانواده ای عربی و علمی بود. نیاکانش در شهر مقدس نجف اشرف و در محله «شرفشاه» سکونت داشتند. او اولین نفر از این خاندان است که در سال ۱۲۱۷ ق. به علت هجوم وحشیانه وهابیان به مکان های مقدس شیعه و آشوب و ناامنی در آن شهرها، به ایران سفر کرد و پس از استقبال دولت و مردم ایران به زیارت حضرت امام رضا علیه السّلام شرفیاب گردید و سپس به گردش در شهرهای ایران پرداخت. وی وقتی به زنجان رسید، مورد استقبال گرم و صمیمانه مردم و عالم طراز اول شهر، سید محمد مجتهد رسید و به خواهش اهالی محل، در آن شهر اقامت نمود. جد و پدرجدش، شیخ محمدحسن زنجانی، عالمی ممتاز بود و به مدت ۲۴ سال امور دینی و مرجعیت مردم زنجان را برعهده داشت. وی بر اثر شایستگی و شرافت خانوادگی، با دختر سید محمد مجتهد وصلت کرد که ثمره آن، تولد شیخ محمدرضا پدر آیة الله حاج شیخ عبدالکریم زنجانی بود. شیخ محمدرضا دارای مقام شامخی در علم و ادب بود. او دارای صفاتی همچون فطانت، کیاست، نبوغ علمی و حسن تدبیر بود. شیخ محمدرضا با دختر دایی اش میرزا عبدالواسع مجتهد امام جمعه، پسر سید محمد مجتهد ازدواج کرد که حاصل این ازدواج مبارک، وجود آیة الله حاج شیخ عبدالکریم زنجانی بوده است.
ولادت و تحصیلات
وی در هشتم ماه مبارک رمضان سال ۱۳۰۴ق. در روستای «باروت آغاجی» در شهر زنجان به دنیا آمد. پس از نشو و نما در خاندان علم و فضیلت، در مدارس مختلف شهر شروع به تحصیل کرد و نیز به همت جدش در منزل شخصی، نزد معلم خصوصی تحت تعلیم و تربیت قرار گرفت. وی بر اثر هوش و زیرکی، استعداد ذاتی و حافظه قوی، در درس های بزرگان زنجان، همانند آخوند ملا قربان علی مجتهد زنجانی، میرزا مجید حکمی ، میرزا ابراهیم مسگر زنجانی و سید حسن قنادی حاضر شد و فقه، اصول، الهیات، طبیعیات و علوم ریاضی را به خوبی آموخت و در بعضی از مسائل دینی و فلسفی با پدر و امام جمعه به بحث علمی می پرداخت که مورد تشویق آنها قرار می گرفت. آیة الله زنجانی پس از مدتی راهی تهران شد و در حوزه فلسفی ملاعلی نوری و آقا محمدرضا قمشه ای متخلص به صهبا شرکت کرد و به تکمیل تحصیلات فلسفی پرداخت سپس از راه قفقاز و رشت به زنجان مراجعت کرد و پس از دو ماه، یعنی در سال ۱۳۲۶ق. راهی عتبات عراق شد. شیخ عبدالکریم در جوار مرقد ملکوتی امیر مومنان علی علیه السّلام به کسب معارف الهی مشغول شد و در محافل علمی بزرگان حوزه نجف اشرف، مانند میر طالب یزدی، آخوند ملا محمد کاظم خراسانی، ملا فتح الله شیخ الشریعه اصفهانی، آقا رضا همدانی، سید محمد کاظم یزدی و سید محمد فیروزآبادی حاضر شد و از علم و معنویت آنها بهره مند گردید.
اجازات
آیة الله زنجانی در ایام تحصیل از آخوند ملا قربان علی مجتهد زنجانی، سید محمد کاظم یزدی و سید محمد فیروزآبادی موفق به کسب اجازه اجتهاد و روایی گردید که به قسمت هایی از آنها اشاره می گردد:مرجع تقلید وقت، آیة الله سید محمد کاظم یزدی در اجازه اجتهادی و روایی که به شاگرد فاضلش داده، در خصوص وی می نویسد:«... افضل اعمال اهل العلم مدارسته و ذکره و تعمیمه و نشره و اعلاء شان حملته و تنزیل کل فی منزلته و لما کان العالم الفاضل و المجتهد التقی العادل جامع المعقول و المنقول الشیخ میرزا عبدالکریم الزنجانی ادام الله برکات وجوده ممن طالت معه المعاشرة و کثرت المحاورة و المذاکرة فاوقفنا منه علی علم کثیر و فضل عزیز و احاطه بالاحکام و اجتهاد فی مسائل الحلال و الحرام واقفا علی دلیلها مستنبطا فروعها من اصولها....» آیة الله سید محمد فیرزوآبادی در بخشی از اجازه اجتهادیی که در تاریخ ۴ صفر ۱۳۴۵ ق. برایش صادر کرد، در مورد وی می نویسد:«... فان العالم المتبحر الجلیل العامل و المجتهد الورع التقی العادل جامع المعقول و المنقول عین اعیان العلماء الفحول قدوه الفقهاء الاعلام حجة الاسلام الشیخ العظیم حضره الآقا المیرزا عبدالکریم الزنجانی دام ظله حری بان یجیز و اجل شانا من ان یستجیز کیف و هو دام ظله قد تربع منصة الافتاء و القضاء و صار مرجعا للتقلید....»
کرسی تدریس
...