طاهر تنکابنی

پیش از کودتای سوم اسفند انتخابات دوره چهارم مجلس شورای ملی برگزار شده و میرزا طاهر تنکابنی با رأی بالایی به نمایندگی تهران انتخاب شده بود. مجلس پس از سقوط کابینه سیدضیاء و اخراج او از ایران در تابستان ۱۳۰۰ تشکیل شد اما هنگام طرح اعتبارنامه میرزا طاهر، به خواست شاهزاده هاشم میرزا افسر مجلس تصویب کرد که کمیسیون شش نفره ای از میان نمایندگان مجلس به قید قرعه انتخاب شود تا دربارهٔ بیانیه ای تحقیق کند که کمیته دموکرات دربارهٔ تصویب قرارداد ۱۹۱۹ صادر کرده بود. به باور هاشم میرزا آن بیانیه «مضر و منافی با مصالح مملکتی و مخالف عقیده و جمعیت دموکرات» بود. اعضای این کمیسیونی که انتخاب شدند، عبارت بودند از: عدل السلطنه، سلیمان میرزا، بیان‌الملک، غضنفرخان، میرزاعلی کازرونی و حاج آقا مجتهد شیرازی. میرزا طاهر در کمیسیون حاضر شد و توضیح داد که بیانیه را او امضاء نکرده، عقیده ای به قرارداد نداشته و اصلاً منتخب جمعیت کمیته دموکرات نبوده‌است. هاشم میرزا نیز از این پاسخ قانع شد و اعتبارنامه میرزا طاهر تنکابنی در ۲۹ امرداد ۱۳۰۰ به تصویب رسید.

گودرزی پس از پایان دوره نمایندگی‌اش، دادیار و سپس مستشار دیوان عالی کشور شد. بعد تا پایان خدمات قضائی‌اش مستشار دادگاه تجدیدنظر انتظامی قضات بود. گودرزی در شعر و تاریخ هم دستی داشت و نزد آقا میرزا طاهر تنکابنی علم هیئت خوانده بود.

وی تحصیلات خود را در شیراز آغاز کرد و در آن‌جا دروس سنتی، از جمله فارسی و عربی را در مدرسهٔ منصوریه فرا گرفت. در سال ۱۹۱۵م/ ۱۲۹۴ش در سن ۲۲ سالگی در کالج آمریکایی تهران (دبیرستان البرز کنونی) ثبت نام کرد و در سال ۱۹۱۸م/ ۱۲۹۷ش از آن‌جا فارغ‌التحصیل شد. در این دوره، وی همچنین نزد میرزا طاهر تنکابنی آموختن علوم اسلامی نظیر فقه را آغاز کرد.

عبدالعظیم قریب، فرزند میرزا علی سررشته‌دار در مرداد ۱۲۵۸ خورشیدی (رمضان ۱۲۹۶) در روستای گرکان، از توابع شهرستان آشتیان زاده شد. مقدمات زبان فارسی و عربی را در زادگاه خود آموخت. در نوجوانی در سال ۱۳۱۱ ه‍.ق به تهران آمد و نزد استادان بزرگ آن روزگار به تحصیل و فراگیری زبان و ادبیات عرب، علم اصول، هیئت و نجوم پرداخت. منطق و حکمت را در مدرسهٔ سپهسالار جدید نزد میرزا طاهر تنکابنی و زبان فرانسوی را در مدرسهٔ دارالفنون فراگرفت.

یاسِمی گذشته از مقالات ادبی و تاریخی و فلسفی و انتقادی که از او در نشریات نوبهار، ارمغان، آینده، تعلیم و تربیت، یغما، مهر و نشریات دیگر چاپ شده است، دارای تألیفات، تحقیقات و ترجمه‌های متعدد است. میرزا طاهر تنکابنی و ادیب نیشابوری از اساتید وی در مطبوعات بودند.

کریم سنجابی درسال ۱۲۸۳ در کرمانشاه متولد شد. پدرش قاسم‌خان، سردار ناصر رئیس ایل سنجابی بود. در بحران جنگ جهانی اول و مهاجرت خانواده‌اش، حساب و هندسه را نزد سلیمان‌میرزا اسکندری و علوم دیگر را نزد آقا میرزا طاهر تنکابنی و سهراب‌زاده فرا گرفت. سیزده ساله بود که ایل سنجابی مورد حمله و تاراج انگلیسی‌ها قرار گرفت. پدرش را اسیر کرده و به بغداد فرستادند و ایل سنجابی نیز به کرمانشاه کوچ داده شد. در این زمان سنجابی دورۀ اول متوسطه را به پایان رسانده‌بود. در سال ۱۳۰۰ به تهران آمد و در مدرسۀ عالی علوم سیاسی ثبت نام کرد. پس از دریافت دیپلم عالی، به مدرسۀ عالی حقوق رفت و در سال ۱۳۰۷ با نخستین گروه محصلان اعزامی به اروپا، راهی پاریس شد. در پاریس با ارائۀ پایان‌نامۀ خود تحت عنوان «اصلاحات کشاورزی و کشاورزان در ایران» موفق به دریافت دکترای دولتی حقوق عمومی از دانشگاه پاریس شد.

شمس الدین بن مهدی بن ملاعبدالحسین بن ملامحمد شفیع متاجی نیموری کجوری به سال ۱۳۲۷ (قمری) مصادف با سال ۱۲۸۷خورشیدی در نیمور کجور زاده شد. پس از طی دوران تحصیلات ابتدایی توسط پدرش، بخشی از ادبیات و اصول را نزد شیخ فضل‌الله نوری و قوانین را از شیخ محمد علی لواسانی آموخت. میرزا طاهر تنکابنی مدرس وی در دروس فلسفه و منطق بود. همسر اول وی بانو منور شادلو دماوندی و همسر دوم وی خدیجه کاظمی ویسری بود.

ملک‌الشعرا بهار، مجتبی مینوی، علامه قزوینی، میرزا ابوالحسن جلوه، میرزا طاهر تنکابنی، جلال همایی، حسین سمیعی، حبیب یغمایی، میرزا عبدالعظیم قریب، داریوش آشوری، موسی غنی‌نژاد و صدها دانشمند دیگر خدمات فرهنگی فروغی را ستوده‌اند.

در سیزده سالگی، برای ادامه تحصیل به حوزه علمیه سپهسالار در تهران که زیر نظر سید حسن مدرس اداره می‌شد رفت و تا ۲۵ سالگی در آنجا به فراگیری علوم دینی پرداخت. محمدرضا فقیه لاریجانی، سید محمد تنکابنی، یدالله پاک‌نظر کجوری، محمدعلی لواسانی، آقا میرزا طاهر تنکابنی، ابوالحسن شعرانی و محمدعلی شاه‌آبادی از استادان وی در این مدت بودند.

تنکابنی در دوره‌های اول، سوم و چهارم نماینده مجلس شورای ملی شد. در دوره اول که از مهر ۱۲۸۴ تا تیر ۱۲۸۶ به طول انجامید، نماینده طلاب بود. پس از استبداد صغیر و خلع محمدعلی شاه که شورای موقتی به نام مجلس عالی برای قانونگذاری تا زمان بازگشایی مجلس تشکیل شد، میرزا طاهر عضو کمیسیون ۲۸ نفره ای بود که احکامی برای تصویب در مجلس عالی تهیه می‌کردند. از جمله احکامی که این کمیسیون تهیه کرد، عزل محمد علی شاه و تعیین نایب‌السلطنه بود. میرزا طاهر در دوره سوم مجلس به جای یکی از نمایندگان مستعفی تهران در اول تیر ۱۲۹۴ وارد مجلس شد و به جناح اقلیت دموکرات به رهبری سلیمان میرزا پیوست. چند ماه بعد با پیشروی ارتش روسیه بسوی تهران در جریان جنگ جهانی اول و تعطیلی مجلس، همرا با سید حسن مدرس و دیگر مِلّیون از تهران به کرمانشاه مهاجرت کرد که در آنجا نظام السلطنه «حکومت ملی» را تشکیل داد. با شکست این دولت، میرزا طاهر تنکابنی به موصل، کاظمین، کربلا و بغداد مهاجرت کرد. پس از پایان جنگ به ایران بازگشت. در جریان کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹ میرزا طاهر از جمله کسانی بود که به دستور سید ضیاء الدین طباطبایی دستگیر و زندانی شدند.