معنی کلمه شرایط دعا در دانشنامه اسلامی
دعا رابطه معنوی میان خالق و مخلوق و رشته پیوند میان عاشق و معشوق است. دعا، یاد دوست در دل راندن و نام او بر زبان آوردن و کلید عطا و وسیله قرب الی الله و مخ عبادت و حیات روح است. دعا روی آوردن بنده فقیر محتاج بر درگاه خداوند بی نیاز و مشتاق است. چنان مشتاق بندگان خویش است که فرمود: «اگر به درگاه من نیایید و از من چیزی درخواست نکنید به شما توجهی نمی کنم». پس در این حال که حق تعالی باب دعا و مناجات را به روی بنده خود گشوده و به او اجازه حضور در محضر خود داده، بنده نیز باید ادب مقام مقدس ربوبیت را نگه دارد و چنان رفتار کند که سزاوار مقام حق تعالی است.در این نوشتار با استفاده از قرآن کریم و احادیث معصومین، اشاره ای اجمالی به شرایط دعا شده است.به نظر می رسد دعا تنها دو شرط دارد که با فراهم آمدن آنها دعا محقق می شود.
حقیقی بودن دعا
همیشه آنچه را انسان از خدا می خواهد، خیر و خوبی است و هیچ گاه شر و ضرر را طلب نمی کند. اگر انسان آنچه را می طلبد در واقع به ضرر او باشد مثلاً گناه باشد یا سبب گناه شود، این یک درخواست حقیقی نیست چرا که اگر حقیقت امر را می دانست، هیچ گاه آن را درخواست نمی کرد. حضرت علی (علیه السّلام) می فرمایند: «ای دعا کننده هیچ گاه امر نشدنی و یا گناه درخواست مکن» چرا که اینها خیر نیستند اما تو، آنها را خیر می پنداری؛ مثلاً تشنه ای برای رفع عطش ظرف مایعی را به خیال اینکه آب است طلب می کند و نمی داند آن ظرف پر از زهر است در حالی که اگر می دانست هیچ گاه آن را طلب نمی کرد، در حقیقت او آب می خواهد نه زهر. قرآن کریم در رابطه با این درخواست غیر حقیقی انسان می فرماید:انسان همان گونه که خیر را طلب می کند، همان طور شر را طلب می کند.
اخلاص داشتن
قرآن کریم می فرماید: خداوند را با اخلاص بخوانید. گاهی دعای انسان حقیقی است، یعنی آنچه را می خواهد، در واقع خیر است «لیکن در دعا خدا را نمی خواند به این معنا که به زبان از خدا مسالت می کند ولی در دل همه امیدش به اسباب عادی یا امور وهمی است.» امام صادق (علیه السّلام) می فرمایند: «وقتی کسی از شما چیزی از خداوند درخواست می کند و انتظار اجابت دارد باید از همه مردم مایوس باشد و امیدش فقط به خدا باشد. وقتی خداوند از قلب بنده اش این را بداند هر چه درخواست کند به او می دهد. خداوند به عیسی فرمود: ای عیسی همچون بنده محزون در حال غرق شدن که هیچ یاوری ندارد، مرا بخوان».