رکابه

معنی کلمه رکابه در لغت نامه دهخدا

( رکابة ) رکابة. [ رَک ْ کا ب َ ] ( ع اِ ) به معنی رکوب است. ( منتهی الارب ). نهال خرمابن بر مادر رسته و یا شاخ خرما بر تنه خرما برآمده. ( ناظم الاطباء ). راکوبة است. ( از اقرب الموارد ). رجوع به رکوب و راکوبة شود.

معنی کلمه رکابه در دانشنامه آزاد فارسی

رِکابِه
اصطلاحی در کتابت نسخه های خطّی. چون در کتابت نسخه ها ذکر شمارۀ صفحه مرسوم نبود، کاتبان نخستین واژۀ ابتدای صفحۀ زوج را در پایین صفحۀ فرد، سمت چپ، می نوشتند تا صحافان در مرتب کردن اوراق و برگ های خطاطی شده با مشکل روبه رو نشوند. رکابه نقش صفحه شمار را داشت. تشخیص و تطبیق رکابه ها در نسخه شناسی، برای یافتن افتادگی های متن، امر مهمی است. نوشتن رکابه سابقه ای بسیار کهن دارد. در مواردی، کاتبان بیش از یک کلمه را در رکابه نوشته اند. در بعضی نسخه ها، رکابه در هر دو صفحۀ زوج و فرد نوشته شده است. با رونق صنعت چاپ و مرسوم شدن عدد برای صفحه شمار، رکابه رفته رفته از رونق افتاد. رکابه را رکابک و پاورق نیز خوانده اند.

جملاتی از کاربرد کلمه رکابه

بسیاری از اوراق این دستنویس مورد مرمّت قرار گرفته‌اند. به منظور مرمت، بر حاشیهٔ چند ورق، مثلاً برگ‌های ۲۹۵ و ۲۹۶ نوارهای بزرگ کاغذ چسبانده شده که شماره‌گذاری اصلی نسخه را پنهان کرده‌است. همچنین واضح است که برگه‌های ۵ تا ۷ و نیز برگهٔ ۲۹۷ نسخه نیز که به خطّ نستعلیق متوسطی نوشته شده‌اند، در زمانی بسیار بعد از کتابت آن به دستنویس افزوده شده‌اند. نسخهٔ دست‌نویس شاهنامهٔ لندن در گذشته و احتمالاً در قرن نوزدهم با دوختی به سبک اروپایی ترمیم شده‌است و به همین دلیل نمی‌توان ویژگی‌های اولیهٔ ان را بازسازی کرد و حدس زد. شاهنامهٔ لندن مکرراً صحافی شده، چرا که هم قطع کنونی آن از قطع اصلی و قدیمی آن کوچکتر است و هم اینکه در بسیاری از مواضع رکابه‌ها و ابیاتی که در حواشی صفحات نوشته شده بوده (مثلاً برگه‌های ۱۳ر، ۱۵پ، ۴۹ر، ۶۰ر، ۷۸ر، و غیره) قطع شداند که به دلیل صحافی مجدد بوده‌است.