تلخیص المفتاح

معنی کلمه تلخیص المفتاح در دانشنامه آزاد فارسی

رجوع شود به:مفتاح الحساب

معنی کلمه تلخیص المفتاح در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] تلخیص المفتاح ، یکی از کتابهای مهم در معانی و بیان و بدیع از خطیب قزوینی که خلاصه بخش سوم کتاب مفتاح العلوم سکاکی می باشد.
تلخیص المفتاح، کتابی در معانی و بیان و بدیع به عربی از محمدبن عبدالرحمان خطیب قزوینی (متوفی ۷۳۹). این کتاب خلاصه بخش سوم کتاب مفتاح العلوم ابویعقوب یوسف سکاکی (متوفی ۶۲۶) است.
علت تالیف کتاب
خطیب گفته است که چون علم بلاغت و توابع آن از شریفترین و دقیقترین دانشها و بخش سوم کتاب مفتاح العلوم از بهترین نوشته ها در این باب است و از طرفی این کتاب از حشو و تعقید خالی نیست، بر آن شده تا آن را با ترتیبی سهل تلخیص کند و بر آن مطالبی بیفزاید که در جای دیگر بدانها تصریح نشده است
بخش های مختلف تلخیص المفتاح
← درتعریف فصاحت و بلاغت
...
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دانشنامه جهان اسلام است
تلخیص المفتاح، کتابی در معانی و بیان و بدیع به عربی از محمد بن عبدالرحمان خطیبِ قزوینی (متوفی 739). این کتاب خلاصه بخش سوم کتاب مفتاح العلوم ابویعقوب یوسف سکاکی (متوفی 626) است.
خطیب گفته است که چون علم بلاغت و توابع آن از شریفترین و دقیقترین دانشها و بخش سوم کتاب مفتاح العلوم از بهترین نوشته ها در این باب است و از طرفی این کتاب از حشو و تعقید خالی نیست، بر آن شده تا آن را با ترتیبی سهل تلخیص کند و بر آن مطالبی بیفزاید که در جای دیگر بدانها تصریح نشده است.
خطیب در مقدمة تلخیص المفتاح فصاحت و بلاغت را تعریف و به مرز میان آن دو اشاره کرده سپس در سه بخش («فن») به علم معانی و بیان و بدیع پرداخته است:
بخش اول در علم معانی و در هشت باب است، مشتمل بر بحث اِسناد، مسندٌالیه، مسند، متعلقات فعل، قصر، انشا، فصل و وصل، ایجاز و اطناب و مساوات.
بخش دوم در علم بیان است و در آن اقسام تشبیه، استعاره و کنایه مطرح شده است.
بخش سوم در علم بدیع و صنایع بدیعی است. کتاب با بحث درباره سرقات شعری و ابتدا و تخلص و انتها به پایان رسیده است.
خطیب در تلخیص المفتاح برخی جابجایی ها را اعمال کرده است برای نمونه سکّاکی مبحث مجاز عقلی را در علم بیان آورده ولی خطیب آن را در علم معانی مطرح کرده است.

جملاتی از کاربرد کلمه تلخیص المفتاح

ابراهیم بن محمّد بن عربشاه اسفراینی لقب‌گرفته به عصام‌الدین و شهرت‌یافته به عصام‌الدین اسفراینی (کوتاه‌تر: عصامِ اسفراینی) (۱۴۶۸، اسفراین - ۱۵۳۸م، سمرقند) فقیه حنفی و ادیب عربی خراسانی بود. او نویسندهٔ الأطول در شرح تلخیص المفتاح از جلال‌الدین قزوینی در علم بلاغت بوده‌است. پدرش قاضی بود. عصام‌الدین در خراسان دانش آموخت، شهرت یافت و کتاب‌هایی نگاشت. در اواخر عمر از سمرقند دیدار داشت و همان‌جا درگذشت. جز الأطول، میزان الأدب، حاشیه علی تفسیر البیضاوی (در کتابخانهٔ الازهر)، شرح رسالة الوضح للإیجی (در کتابخانهٔ اوقاف بغداد)، حاشیة علی تفسیر البیضاوی لسورة عم (در رباط) از آثار اوست. شرح‌ها و حاشیه‌هایی در علوم منطق، توحید و نحو نگاشت که خیرالدین زرکلی ذکر کرده که برخی از آن‌ها چاپ شده‌است.