تاریخ راقم

معنی کلمه تاریخ راقم در دانشنامه آزاد فارسی

تاریخِ راقِم
کتابی به فارسی، در تاریخ آسیای میانه و ماوراءالنهر، از تولد امیرتیمور گورکان (۷۳۶ق) تا برآمدن عبدالعزیز خان اشترخانی (۱۰۵۵ق) ، تألیف میر سعید شرف الدین راقم سمرقندی، در ۱۱۱۳ق. مؤلف در این اثر، افزون بر ذکر نبردهای پادشاهان شیبانی و خان های ازبکِ ماوراءالنهر با تیموریان و صفویان، شرح حالی مختصر و سالشمارگونه از دانشمندان، شاعران، ادیبان و امرا و وزرای ایرانی و اهل ماوراءالنهر به دست داده است. همانندی این کتاب با تاریخ ترکستان سبب شده است که برخی آن را بازنوشتی از تاریخ ترکستان بدانند. تاریخ راقم چاپ شده است (تاشکند، ۱۳۳۲ق). این کتاب را تاریخ کثیره نیز می خوانند و به نظر می رسد که با تاریخ کثیره نوشته ملا اشرف الدین علم الدین بن نورالدین آخوند ملا فرهاد، اشتباه شده باشد.

معنی کلمه تاریخ راقم در دانشنامه اسلامی

[ویکی نور] تاریخ راقم، کتابی است در باب زندگانی رجال مشهور ماوراءالنهر و خراسان از عهد تیمور تا روزگار صفویان به زبان فارسی.
تألیف کتاب د ر1108ق. آغاز و در 1125ق. به پایان آمده است.
هدف او از نوشتن این کتاب تدوین سوانح آن روزگار و حوادث ایران و ماوراءالنهر بوده و عمدتا به «وَفَیات» توجه داشته است. به همین جهت در سراسر کتاب شمار فراوانی ماده تاریخ به چشم می خورد.
از این کتاب چهارده نسخه خطی شناخته شده است. متن کتاب، پس از خطبه، با گزارش وفات سلطان ابوسعید آغاز می شود و به «ذکر تاریخ اولاد خاقان... ابوالخیرخان» پایان می یابد.
مؤلف در این کتاب حوادث تاریخی را از سال 736ق. (سال ولادت تیمور) تا سال 1054ق. (سال جلوس عبدالعزیز خان بن ند محمد خان از امیران ماوراءالنهر) را گزارش کرده است. وی تاریخ وقوع حوادث به حساب ابجد را به نظم درآورده است.
[ویکی فقه] تاریخ راقم (کتاب). «تاریخ راقم»، کتابی است در باب زندگانی رجال مشهور ماوراءالنهر و خراسان از عهد تیمور تا روزگار صفویان به زبان فارسی . تالیف کتاب د ر ۱۱۰۸ ق. آغاز و در ۱۱۲۵ ق. به پایان آمده است.
هدف او از نوشتن این کتاب تدوین سوانح آن روزگار و حوادث ایران و ماوراءالنهر بوده و عمدتا به «وفیات» توجه داشته است. به همین جهت در سراسر کتاب شمار فراوانی ماده تاریخ به چشم می خورد.
محتوای کتاب
از این کتاب چهارده نسخه خطی شناخته شده است. متن کتاب، پس از خطبه، با گزارش وفات سلطان ابوسعید آغاز می شود و به «ذکر تاریخ اولاد خاقان... ابوالخیرخان» پایان می یابد. مولف در این کتاب حوادث تاریخی را از سال ۷۳۶ ق. (سال ولادت تیمور) تا سال ۱۰۵۴ ق. (سال جلوس عبدالعزیز خان بن ند محمد خان از امیران ماوراءالنهر) را گزارش کرده است. وی تاریخ وقوع حوادث به حساب ابجد را به نظم درآورده است. راقم در تاریخ ماوراءالنهر متبحر بوده و بر جزئیات حوادث آن سامان وقوف کم نظیری داشته است. مولف ابتدا قطعه شعری از سروده های خود یا دیگران متضمن تاریخ درگذشت یکی از مشاهیر آن حدود را می آورد، سپس به شرح ماجرا می پردازد. تاریخ راقم از حیث اطلاع دقیق بر حوادث ماوراءالنهر و خراسان به خصوص احوال حکمرانان و خاندان های مشهور آن سامان چون شیبانی ها در زمره منابع دست اول به شمار می رود. مولف در جاهایی از کتاب به احوال خود و دودمانش اشاره می کند. این اطلاعات بر روی هم مختصر است و گزارش کامل زندگی وی و اجدادش از آن به دست نمی آید. کتاب فصل بندی خاصی ندارد. مولف ذیل هر عنوان مختصری د رآن باب سخن رانده سپس قطعه ماده تاریخ را آورده است و از این قطعات تاریخ وفات برخی شخصیت ها، شاعران و عارفان مشهور معلوم می گردد که از فواید کتاب شمرده می شود. از جمله کسانی که تاریخ وفات آن ها در قطعات منظوم آمده، ابن یمین قطعه گو، صدرالشریعه، طغان تیمور، نتاج چنگیز خان، شیخ حسن نویان، خواجه سلمان ساوجی و شاه قاسم انوار را باید نام برد. مولف گاه تاریخ بعضی وقایع دیگر را در کتابش مندرج ساخته و از آن جمله است تاریخ احداث مدرسه سلطان حسین میرزا بایقرا، تولد مولانای جام، خروج شیبانی خان، خروج شاه اسماعیل، نامه شیبانی به شاه اسماعیل، احداث مسجد جامع سمرقند ، بنای مدرسه میرعرب و رفتن همایون میرزا از هند به عراق. با این که محور اصلی تالیف راقم، تاریخ ماوراءالنهر و خراسان و رجال آن نواحی است، مولف گاه متذکر برخی حوادث و وقایع تاریخی شبه قاره هند و ایران شده، به خصوص اطلاعات مفیدی درباره بابریان هند و پادشاهان نخست این سلسله عرضه داشته است. فایده دیگر این اثر برخی آگاهی های مفید درباره اماکن جغرافیایی ماوراءالنهر است که در ضمن مطالب تاریخی مندرج است.
وضعیت کتاب
از تاریخ راقم نسخه های خطی متعددی در کتابخانه های تاجیکستان ، پاریس، پترزبورگ، بریتانیا، کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانه مجلس محفوظ است. تاریخ راقم نخستین بار در سال ۱۳۲۲ ق./ ۱۹۰۴ م. در تاشکند در هامش «تحفه الاحباب» واضح بخاری به چاپ رسید؛ اما نسخ این چاپ نایاب است. این کتاب در سال های اخیر به تصحیح منوچهر ستوده، بر اساس نسخه خطی موجود در کتاب خانه عینی تاجیکستان همراه با فهرست های متعدد به چاپ رسیده است. متاسفانه مصحح مجال مقابله با نسخ خطی دیگر را نداشته است.

جملاتی از کاربرد کلمه تاریخ راقم

کتاب تاریخ راقم تألیف میرسید شریف راقم است. کتاب حاوی وقایع عمده خراسان و ترکستان، ماوراءالنهر، ایران و هندوستان است. مندرجات آن از زمان ولادت امیر تیمور (۷۳۶ ه‍. ق) تا ۱۱۱۳ ه‍.ق یعنی سال تألیف را دربر می‌گیرد. از ویژگی‌های کتاب این است که غالباً مؤلف کتاب، ماده‌ای تاریخی به صورت شعر برای وقایع ذکر می‌کند.