تاریخ بنی اسرائیل

با این حال، عجیب است که روایتی به این بلندی به شخصیتی چون یوسف اختصاص داده شده؛ زیرا با در نظر گرفتن وقایع بعدی تاریخ بنی اسرائیل، یوسف مهم‌ترین پسر یعقوب نبوده است. در عوض، انتظار می‌رفت چنین داستانی به یهودا اختصاص داده شود، زیرا سبط یهودا منبع بیشتر بخش‌های تاریخ متاخر اسباط اسرائیل است و پادشاهان اسرائیل از سلسله داوود نیز خود را از نسل او می‌دانستند. یک دلیل برای توجه نویسندگان به یوسف شاید این باشد که او پدر افرایم بود و سبط افرایم در پادشاهی شمالی بیشترین قدرت را داشت. قصهٔ یوسف همچنین یک الحاق بسیار متاخر است تا پیوندی میان قصه‌های شه‌پدران و سرگذشت موسی ایجاد کند. در نسخه‌های قدیمی‌تر داستان (قبل از نوشته شدن قصهٔ یوسف)، هجرت فرزندان اسرائیل به مصر ربطی به وجود یک قحطی نداشته و یوسفی هم نبوده که به آنان کمک کند. این از آنجا مشخص می‌شود در اثر گسترش و ترکیب داستان، در نسخهٔ فعلی تورات، بنیامینِ نوزاد ۱۰ فرزند پسر دارد. نیز برادران یوسف در روایت‌های جداگانه خودشان در ادوار بعد، همه در کنعان (نه در مصر) دفن شده‌اند.

ابواب مربوط به حوادث پیش از قرن هشتم بر آثار قدما متکی است، اما در بخش‌های مربوط به حوادث عصر ابن کثیر از منابع معتبر به‌شمار می‌رود. صراحت لهجه و مهارت ابن کثیر در انتخاب و ذکر وقایع مهم و شکل موجز نقل آنها از امتیازات این کتاب است. آنچه اعتماد خواننده را بیشتر برمی‌انگیزد آن است که نویسنده این اثر بزرگ را به دستور یا خواهش کسی پدید نیاورده و از این رو هر چه را به نظرش درست می‌آمده نوشته‌است. این کتاب بویژه برای بررسی اوضاع شام در عصر ممالیک و روابط آن‌ها با ایلخانان مهم است. مقدمه کتاب مشتمل است بر داستان آفرینش با استناد به آیات قرآنی و احادیث نبوی و روایات اهل کتاب. فصولی نیز به تفسیر معانی لوح محفوظ و کرسی و هفت آسمان اختصاص یافته‌است. متن کتاب با تاریخ بنی اسرائیل آغاز شده و پس از ذکر انبیا و ملوک این قوم به‌ذکر داستان زندگی عیسی (ع) پرداخته‌است. همین مطالب است که به سبب تکیه بر منابع اهل کتاب یا اسرائیلیات مورد طعن بعضی واقع گشته هر چند بخش قصص الانبیاء و سیره نبوی به لحاظ اظهار نظرهای مؤلف و برخورد وی با اسرائیلیات قابل توجه است.