معنی کلمه بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی در دانشنامه اسلامی
پس از شروع جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، سیل مهاجران از مناطق جنگ زده به سایر نقاط کشور سرازیر شد. این افراد که غالباً تمام وسایل زندگی خود را رها کرده بودند، در شهرهای محل سکونت خود وسایل اولیه از قبیل مسکن و دیگر مایحتاج زندگی را در اختیار نداشتند. از طرف دیگر با شهرهای سکونت گزیده، آشنا نبودند و این امر مشکلاتی را برای آنان ایجاد کرده بود. از این رو به دستور شهید محمدعلی رجایی نخست وزیر وقت در ۱۳۶۰ بنیادی تحت عنوان «بنیاد جنگ زدگان» تأسیس شد.
در بیانیه ی تأسیس این بنیاد، وظایف آن برنامه ریزی و هماهنگی فعالیت های کمک رسانی و تأمین نیازهای مادی و معنوی مهاجران جنگ تحمیلی عنوان شده بود. این بنیاد پس از تشکیل در وزارت کشور مستقر و مهندس مصطفی میرسلیم به ریاست آن انتخاب شد و پس از مدتی اساسنامه ی آن بر پایه ی وظایف فوق الذکر به تصویب مجلس شورای اسلامی رسید. (کارنامه ی دولت...، ۸۴۱)
بر اساس قانون تشکیل آن بنیاد، زیرنظر شورای عالی موسوم به شورای عالی بنیاد جنگ زدگان با عضویت نماینده ی تام الاختیار وزیر کشور، سه نفر از افراد جنگ زده با معرفی نمایندگان استان های خوزستان و غرب کشور، نماینده ی تام الاختیار سازمان های بهزیستی و هلال احمر، نمایندگان ثابت و ریاست سازمان های کمیته امداد امام خمینی، جهاد سازندگی و بنیاد شهید اداره می شد. (مجموعه قوانین، ۲۶)
امام در آذر ۱۳۶۰ در دیدار با رئیس و کارکنان این بنیاد بر اهمیت وظیفه ی آنان تأکید کردند و تصریح فرمودند: «من می دانم که کار بسیار مشکلی است، کاری است که نمی شود با فوریت انجام داد و کاری است که اگر به طور معمولی بخواهد دولت انجام بدهد، قدرت این مطلب را ندارد. (صحیفه ی امام، ج۱۵، ۳۸۳)
این نهاد، به رغم کثرت تعداد جنگ زدگان به اداره ی امور آنان پرداخت و پس از مدتی و در پی گسترش فعالیت های آن ـ که در اثر تداوم جنگ تحمیلی و تشدید مهاجرت ها از مناطق جنگی صورت گرفت ـ نام آن به «بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی» تغییر یافت و اساسنامه ی آن نیز دچار تغییر شد. به این صورت که در چارچوب نظام تشکیلاتی دولت قرار گرفت و از ادارات تابعه ی وزارت کار و امور اجتماعی شد. («گزارشی از عملکرد بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی»، ۸ـ۹) وظایف آن بنیاد طبق اساسنامه در شش محور تعیین شد که عبارت بودند از:
پس از پایان جنگ تحمیلی، حضرت امام در پیامی از مسئولان این نهاد انقلابی تشکر کردند. (صحیفه ی امام، ج۲۱، ۳۲۹) بعد از اتمام جنگ، لزوم بازسازی مناطق جنگی احساس شد و به همین منظور «ستاد بازسازی و نوسازی مناطق جنگی» تشکیل شد. پس از آن و نیز در پی بازگشت تدریجی مهاجران به سرزمین های اصلی شان، بنیاد امور مهاجرین جنگ تحمیلی در آن ستاد ادغام شد و در ۱۳۷۶ ش به عنوان «دفتر امور مناطق بازسازی شده ی جنگ تحمیلی» تغییر نام داد و هم اکنون هم، تحت آن عنوان به فعالیت می پردازد.