اسماءالحسنی
معنی کلمه اسماءالحسنی در دانشنامه آزاد فارسی
(در لغت به معنای بهترین نام ها) در اصطلاح الهیات اسلامی تعبیری برگرفته از قرآن (← اعراف، ۱۸۰؛ اسراء، ۱۱۰؛ طه، ۸؛ حشر، ۲۴) برای خواندن خداوند است. متکلمان براساس صفات ذاتی و فعلیِ خداوند اسماءالحسنی را تقسیم کرده اند، و گفته اند صفاتی مانند قادر، عالم، حی، سمیع و بصیر اسماء صفات ذات اند، و صفاتی مانند خالق و رازق اسماء صفات فعل. شمار اسماءالحسنی بر طبقِ نظر پاره ای از مفسران قرآن ۱۲۷ نام است ولی در حدیثی از ابوهریره نقل شده است که خداوند ۹۹ نام دارد. در دعای جوشن کبیر خداوند با ۱۰۰۰ نام، برگرفته از ۹۹ نام اصلی خوانده می شود. اشاعره و برخی امامیه، اسماءِ الحُسنی را توقیفی دانسته اند یعنی اعلام کرده اند که خدا را تنها باید به نام هایی خواند که در شرع وارد شده است. معتزله و برخی دیگر از امامیه به نظریه قیاسی معتقدند و گفته اند می توان از طریق قیاس با نام ها و افعال و صفات وارد شده در شرع (به ویژه قرآن) و لحاظ اصل کمال ذات الهی، خدا را به نام هایی که در شرع وارد نشده نیز نامید. اسماء الحسنی در نزد مؤمنان همواره محترم و جنبۀ اسرارآمیز نیز داشته اند و در دوره هایی از تاریخ بر این اعتقاد بوده اند که با دانستن خواص نام های خدا و نوشتن یا خواندن آن ها می توان به حاجت خویش رسید و از غیب هم اطلاع حاصل کرد.
معنی کلمه اسماءالحسنی در دانشنامه اسلامی
موضوع «الاسماء الحسنی» در علم تفسیر ، کلام و عرفان آمده است.
نام های مختص ذات
برخی از نام ها به صفت ذات بازمی گردند؛ مانند «عالم» و برخی به صفت فعل؛ مانند «خالق» و برخی ذات او را تمجید و تقدیس می کنند؛ مانند «قدوس».
نام های نیک مختص غیر خدا
پاره ای از نام های نیک، از کاستی و کژی حکایت می کنند و خداوند را نمی توان به آنها خواند؛ مانند «عارف» که هر چند نامی نیک است، فرع غفلت است.
تفاوت میان نام ها و صفات
...
[ویکی شیعه] اسماء الحُسنی به معنای نام های نیکوی خداوند است که چهار بار در قرآن تکرار شده است. این اسماء منحصر در خداوند هستند. اسماء الحسنی راه ارتباط انسان با خداوند هستند. یعنی انسان با اسماء و صفات است که می تواند نسبت به او معرفت پیدا کند و با او ارتباط داشته باشد. برخی قائل به توقیفی بودن اسماء الحسنی هستند و برخی معتقدند هر اسم احسن و کمالی در جهان قابل تصور باشد را می توان به خدا نسبت دارد. اسماء الحسنی از جمله موضوعات مورد توجه اندیشمندان اسلامی بوده است لذا برای شرح آن کتاب ها و رسالات فراوانی نوشته شده است. برخی معتقدند اولین شرح نویسان بر اسماء الحسنی ایرانیان بودند.
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از فرهنگ شیعه است
اصطلاحی است برای نام های خدا، اقتباس شده از قرآن کریم (سوره اعراف/180؛ سوره اسراء/110؛ سوره طه/8؛ سوره حشر/24). از آن رو نیکوترین نام ها برای او است که او نیکوترین معانی و صفات را دارد. برخی از نام ها به صفت ذات بازمی گردند؛ مانند «عالِم» و برخی به صفت فعل؛ مانند «خالق» و برخی ذات او را تمجید و تقدیس می کنند؛ مانند «قُدُّوس».
پاره ای از نام های نیک، از کاستی و کژی حکایت می کنند و خداوند را نمی توان به آنها خواند؛ مانند «عارف» که هر چند نامی نیک است، فرعِ غفلت است. (علم الیقین، 1/99) موضوع «الأسماء الحسنی» در علم تفسیر، کلام و عرفان آمده است.
میان نام ها و صفات (صفات خدا) خداوند تفاوت است: نام های خداوند، واژگانی هستند با ساخت اسم فاعل، صفت مشبّهه یا صیغه مبالغه که به اعتبار بازگشت آنها به یکی از صفات بر ذات خدا دلالت می کنند؛ مانند قادر، قدیر و قهّار. صفات خداوند با ساخت مصدری اند و بر یکی از صفات بدون ملاحظه ذات دلالت می کنند؛ مانند قدرت. (گوهر مراد، 170) به اعتقاد بیشتر دانشمندان شیعه نام های خدا توقیفی اند. «توقیفی» بدین معنا است که نمی توان بی اذن خداوند بر آنها افزود یا از آنها کاست. (المیزان، 8/ 186-180)
قرآن کریم از صد و بیست و هفت نام خدا یاد کرده است؛ اما روایات معصومین علیهم السلام نود و نُه نام را آورده اند. در دعای جوشن کبیر هزار نام آمده است و شارحان دعا گفته اند که این نام ها در حقیقت به همان نود و نه نام بازمی گردند. (همان) نام هایی که در قرآن آمده اند، عبارتند از: اللّه، احد، اوّل، آخِر، اعلی، اکرم، اعلم، ارحم الرّاحمین، احکم الحاکمین، احسن الخالقین، اهل التّقوی، اهل المغفرة، اقرب، ابقی، باری، باطن، بدیع، بِر، بصیر، توّاب، جبّار، جامع، حکیم، حلیم، حَی، حق، حسیب، حفیظ، حفی، خبیر، خالق، خلّاق، خیر، خیرالماکرین، خیرالرّازقین، خیرالفاصلین، خیرالحاکمین، خیرالفاتحین، خیرالغافرین، خیرالوارثین، خیرالرّاحمین، خیرالمنزلین، ذوالعرش، ذوالطَّول، ذوالانتقام، ذوالفضل العظیم، ذوالرّحمة، ذوالقوّة، ذوالجلال والإکرام، ذوالمعارج، رحمن، رحیم، رؤوف، رب، رفیع الدّرجات، رزّاق، رقیب، سمیع، سلام، سریع الحساب، سریع العقاب، شهید، شاکر، شکور، شدید العقاب، شدید المحال، صمد، ظاهر، علیم، عزیز، عَفُوّ، علی، عظیم، علّام الغیوب، عالم الغیب والشّهادة، غنی، غفور، غالب، غافر الذّنب، غفّار، فالق الاصباح، فالق الحبّ والنّوی، فاطر، فتّاح، قوی، قدّوس، قیّوم، قاهر، قهّار، قریب، قادر، قابل التّوب، القائم علی کلّ نفس بما کسبت، کبیر، کریم، کافی، لطیف، ملک، مؤمن، مهیمن، متکبّر، مصوّر، مجید، مجیب، مبین، مولی، محیط، مقیت، متعال، محیی، متین، مقتدر، مستعان، مبدی، مالک الملک، نصیر، نور، وهّاب، واحد، ولی، واسع، وکیل، ودود و هادی.(المیزان، 8/373)
جملاتی از کاربرد کلمه اسماءالحسنی
صداقت جباری (زادهٔ ۱۳۴۰، اردبیل) خوشنویس و طراح گرافیک معاصر اهل ایران است. او دارای درجه دکتری در رشته پژوهش هنر از پردیس هنرهای زیبای دانشگاه تهران، دارای درجه استادی از انجمن خوشنویسان ایران و عضو انجمن صنفی طراحان گرافیک ایران است. جباری در نمایشگاه‌ها و دوسالانه‌های بسیاری شرکت داشته‌است و همچنین برندهٔ جایزه بزرگ و مدال طلا با اثر اسماءالحسنی از دوازدهمین بی‌ینال بین‌المللی بنگلادش (۲۰۰۶)، برنده جایزه ویژه دومین و سومین دوسالانه نقاشی بین‌المللی جهان اسلام شده و همچنین موفق به کسب مقام اول و برنده ۳ جایزه (نستعلیق جلی، چلیپا و کتابت) در چهارمین دوره مسابقه بین‌المللی خوشنویسی جهان اسلام (شیخ حمدالله) استانبول ترکیه (۱۹۹۸) شد.
جلد سوم دربارهٔ خصائص قرآن است و در آن بعضی از ویژگی‌های قرآن از قبیل ناسخ و منسوخ، محکم و متشابه، عام و خاص، حروف مقطعه، اسماءالحسنی، عدد اسماءالله و اسم اعظم شرح داده شده‌است.