معنی کلمه استوانه توبه در دانشنامه اسلامی
هنگام ساخت مسجدالنبی (صلی الله علیه و اله) در سال اول ق. ستون هایی از تنه درخت خرما به بلندی قامت انسان، برای پوشاندن سقف از شاخه و برگ های نخل نهاده شد که شمار آن ها شش ستون در یک ردیف بود. پس از تغییر قبله به سال دوم ق. و افزایش شمار مسلمانان، شماره ستون ها افزایش یافت و به دو یا سه ردیف ستون و در هر ردیف شش ستون رسید. پس از فتح خیبر به سال هفتم ق. پیامبر (صلی الله علیه و اله) به توسعه مسجد از سمت شرق پرداخت. بدین سان، بر شمار ستون ها افزوده شد و ستون های هر ردیف از شش به نه عدد رسید. در گسترش های بعد نیز به شمار این ستون ها افزوده شد. در توسعه های اخیر، شمار این ستون ها به ۲۱۰۴ رسیده است. از میان این ستون ها، چند ستون قدیمی که در شمارشان اختلاف است، به سبب رویداد یا خاطره ای در دوران رسول خدا که نزد آن ها رخ داده، از دیگر ستون ها تمایز یافته و دارای فضیلت گشته و در گذر تاریخ، کانون توجه مسلمانان شده اند. گویند در توسعه های مسجد، اصل آن بوده که با تغییر جنس ستون، مکان آن تغییر نکند. این ستون های متبرک تا سده هفتم ق. در فضای باز مسجد قرار داشتند و زائران آزادانه کنار آن ها به عبادت می پرداختند. به سال ۶۶۸ق. به فرمان ملک ظاهر بیبرس، از پادشاهان ممالیک مصر، در میان ستون هایی که چهار سوی مرقد مطهر قرار داشتند، شبکه ای چوبین به ارتفاع تقریبا دو متر نصب و این قسمت از مسجد جدا شد. در این شباک یا پنجره، افزون بر نیمی از ستون های سریر، محرس، و وفود، خانه حضرت فاطمه سلام الله علیها نیز قرار گرفت و از آن هنگام تاکنون نزدیک شدن به آن ها و زیارتشان ممنوع شده است.
موقعیت ستون توبه
یکی از ستون های مشهور و فضیلت مند مسجدالنبی، ستون توبه است که چهارمین ستون از سوی منبر، دومین ستون از سوی قبر شریف پیامبر (صلی الله علیه و اله) و سومین ستون درون روضه از سوی قبله و فاصله آن تا قبر شریف دو ستون است. ستون مهاجرین یا قرعه (عایشه) در سوی غربی آن قرار دارد و در غربی خانه رسول خدا که به درون مسجد گشوده می شود، برابر این ستون قرار دارد که آن را «باب التوبه» نام نهاده اند.
وجه تسمیه
ستون توبه از این رو که توبه یکی از صحابه به نام ابولبابه بشیر بن عبدالمنذر اوسی نزد آن پذیرفته شده، به «استوانه ابی لبابه» نیز مشهور است. در سده های گذشته، عبارت «اسطوانة التوبة» بر روی آن به چشم می خورده است. بر پایه گزارش ایوب صبری پاشا، بر روی این ستون با خط زیبا و طلای خالص عبارت «هذه اسطوانة ابی لبابة و تعرف بالتوبه» نوشته شده بود. برخی منابع از آن به «ستون مخلقه» نیز یاد کرده اند؛ زیرا همانند استوانه مخلقه خوشبو می شده است.
ماجرای ابولبابه
...