معنی کلمه اختلاف اهل کتاب در دانشنامه اسلامی
یهود و نصاری در حقانیت یک دیگر اختلاف داشتند:وقالت الیهود لیست النصـری علی شیء وقالت النصـری لیست الیهود علی شیء... فالله یحکم بینهم یوم القیـمة فیما کانوا فیه یختلفون.یهودیان گفتند: «مسیحیان هیچ موقعیتی (نزد خدا) ندارند»، و مسیحیان نیز گفتند: «یهودیان هیچ موقعیتی ندارند (و بر باطلند)» .... خداوند، روز قیامت، درباره آنچه در آن اختلاف داشتند، داوری می کند. آیه مورد بحث نشان می دهد که وقتی پای ادعای بی دلیل به میان آید نتیجه اش انحصارطلبی و سپس تضاد است. می گوید: یهودیان گفتند: مسیحیان هیچ موقعیتی نزد خدا ندارند، و مسیحیان نیز گفتند: یهودیان هیچ موقعیتی ندارند و بر باطلند (و قالت الیهود لیست النصاری علی شی ء و قالت النصاری لیست الیهود علی شی ء).جمله لیست... علی شی ء اشاره به این است که آنها در پیشگاه خدا مقامی ندارند، یا اینکه دین و آئین آنها چیز قابل ملاحظه ای نیست.این آیه سرچشمه اصلی تعصب را، جهل و نادانی معرفی کرده، چرا که افراد نادان همواره در محیط زندگی خود محصورند و غیر آن را قبول ندارند، به آئینی که از کودکی با آن آشنا شده اند هر چند خرافی و بی اساس باشد سخت دل می بندند، و غیر آن را منکر می شوند. در پایان آیه آمده است، خداوند داوری این اختلاف را در قیامت به عهده خواهد گرفت (فالله یحکم بینهم یوم القیامة فیما کانوا فیه یختلفون). آنجا است که حقایق روشنتر می شود و اسناد و مدارک هر چیز آشکار است، کسی نمی تواند حق را منکر شود و به این ترتیب اختلافات بر چیده خواهد شد، آری یکی از ویژگی های قیامت، پایان یافتن اختلافات است.ضمنا آیه فوق به مسلمانان دلگرمی می دهد که اگر پیروان این مذاهب به مبارزه با آنها برخاسته اند و آئین آنها را نفی می کنند، هرگز نگران نباشند، آنها خودشان را هم قبول ندارند، هر یک چوب نفی بر دیگری می زند، و اصولا جهل و نادانی سرچشمه تعصب و تعصب سرچشمه انحصارگری است.
راه حل اختلافات
کتاب های آسمانی راه گشای حل اختلافات دینی اهل کتاب است:وقالت الیهود لیست النصـری علی شیء وقالت النصـری لیست الیهود علی شیء وهم یتلون الکتـب...یهودیان گفتند: «مسیحیان هیچ موقعیتی (نزد خدا) ندارند»، و مسیحیان نیز گفتند: «یهودیان هیچ موقعیتی ندارند (و بر باطلند)» در حالی که هر دو دسته، کتاب آسمانی را می خوانند. و هم یتلون الکتاب، یعنی با اینکه اهل کتاب اند و به احکام کتابی که خدا برایشان فرستاده عمل می کنند، از چنین کسانی توقع نمی رود که چنین سخنی بگویند، با اینکه همان کتاب، حق را برایشان بیان کرده است، دلیل بر اینکه مراد این معنا است، جمله (کذلک قال الذین لا یعلمون مثل قولهم) است. خلاصه شما که اهل کتابید، وقتی این حرف را بزنید، مشرکین هم از شما یاد می گیرند و می گویند: مسلمانان چیزی نیستند، یا اهل کتاب چیزی نیستند. جمله حالیه «و هم یتلون الکتاب...» می تواند به داعی تعجب ایراد شده باشد، یعنی باعث شگفتی است که یهود و نصارا، کتاب های آسمانی را می خوانند و در عین حال این گونه اختلاف دارند.
اختلاف علماء اهل کتاب
عالمان اهل کتاب با یکدیگر، به رغم آگاهی آنان، اختلاف و ستیز می کردند:ان الدین عند الله الاسلـم و ما اختلف الذین اوتوا الکتـب الا من بعد ما جاءهم العلم بغیا بینهم...دین در نزد خدا، اسلام (و تسلیم بودن در برابر حق) است. و کسانی که کتاب آسمانی به آنان داده شد، اختلافی (در آن) ایجاد نکردند، مگر بعد از آگاهی و علم، آن هم به خاطر ظلم و ستم در میان خود. این آیه به بیان سرچشمه اختلاف های مذهبی که علی رغم وحدت حقیقی دین الهی به وجود آمده می پردازد و می فرماید: آنها که کتاب آسمانی به آنها داده شده بود در آن اختلاف نکردند مگر بعد از آنکه آگاهی و علم به سراغشان آمد و این اختلاف به خاطر ظلم و ستم در میان آنها بود (و ما اختلف الذین اوتوا الکتاب الا من بعد ما جاءهم العلم بغیا بینهم). بنابراین ظهور اختلاف اولا بعد از علم و آگاهی بود و ثانیا انگیزه ای جز طغیان و ظلم و حسد نداشت.
اختلاف در محتوای کتب
...