اجزای قضیه

معنی کلمه اجزای قضیه در دانشنامه اسلامی

[ویکی فقه] اجزای قضیه در علم منطق عبارت است از: موضوع، محمول، نسبت حکمیه و حکم.
یکی از اموری که در منطق مورد توجه است، شناسایی ماهیت قضیه و اجزائی است که هر قضیه مشتمل بر آنهاست. اجزای قضیه بر دو نوع است: ذاتی و غیر ذاتی. مراد از اجزای ذاتی، آن است که در همه قضایا وجود دارد، به خلاف اجزای غیر ذاتی که فقط برخی قضایا مشتمل بر آن است؛ مانند ادات سلب و جهت. با توجه به اختلاف ماهیت قضایای حملی و شرطی، اجزای این دو قسم هم متفاوت هستند. موضوع و محمول، به عنوان دو جزء ذاتی قضیه حملیه، مورد اتفاق است، اما نسبت به حکم و نسبت حکمیه، در قضیه حملیه موجبه و سالبه دیدگاه های متفاوتی ابراز شده است. اما در قضیه شرطیه، مقدم و تالی و رابطه، سه جزء ذاتی قضیه است.

جملاتی از کاربرد کلمه اجزای قضیه

نوعی از استدلال قیاسی در منطق، «قیاس اقترانی» یا باهمشماری است. در این نوع استدلال، نتیجه یا نقیض آن در مقدمات استدلال وجود ندارد. در این نوع قیاس، کوچک‌ترین واحد، قضیه نیست، بلکه اجزای قضیه ازجمله موضوع و محمول دارای اهمیت هستند. قالب کلی استنتاج در منطق محمول اصطلاحاً قیاس اقترانی نامیده می‌شود. قیاس اقترانی از دو قضیه حملی تشکیل می‌شود و نتیجه آن نیز یک قضیه حملی است؛ به مثال‌های زیر توجه کنید:
قیاس اقترانی یا باهمشماری نوعی از استدلال قیاسی در منطق است. در این نوع استدلال، نتیجه یا نقیض آن در مقدمات استدلال وجود ندارد. در این نوع قیاس، کوچک‌ترین واحد، قضیه نیست، بلکه اجزای قضیه ازجمله موضوع و محمول دارای اهمیت هستند. قالب کلی استنتاج در منطق محمول اصطلاحاً قیاس اقترانی نامیده می‌شود. قیاس اقترانی از دو قضیه حملی تشکیل می‌شود و نتیجه آن نیز یک قضیه حملی است.