متفرقون

در تفسير آيه (ءارباب متفرقون خير ام اللّه الواحد القهار) نيز مطالبى راجع بهقاهريت خدا و واحد بودن او گذشت ، و در آنجا روشن شد كه مجموع اين دو صفت صفت احديّت را نتيجه مى دهد.

هنگامى كه يوسف با ذكر بحث گذشته ، دلهاى آن دو زندانى را آماده پذيرش حقيقت توحيدكرد رو به سوى آنها نمود و چنين گفت . اى هم زندانهاى من . آيا خدايان پراكنده و معبودهاى مـتـفـرق بـهـتـرنـد يـا خداوند يگانه يكتاى قهار و مسلط بر هر چيز (يا صاحبى السجن أ أرباب متفرقون خير ام الله الواحد القهار).

بـعـضـى از مـفـسـريـن گـفـتـه انـد: كـلمـه (خـيـر) كـه در آيـه  اسـتـعـمـال شـده مـعـناى افعل التفضيل را ندارد (يعنى كلمه (خير) به معناى (بهتر)نيست بلكه به معناى (خوب ) است )، همچنان كه در آيه (ءارباب متفرقون خير ام اللّهالواحد القهار) اين چنين است ، و اين گونه استعمالها در مورد كلمه مذكور شايع است .

او مـى دانـسـت اربـاب متفرقون و هدفهاى پراكنده ، و معبودهاى مختلف ، سرچشمه تفرقه وپـراكـندگى در اجتماعند و تا تفرقه و پراكندگى وجود دارد طاغوتها و جباران بر مردم مـسـلطند، لذا براى قطع ريشه آنها دستور داد كه از شمشير براى توحيد استفاده كنند تامجبور نباشند آزادى را به خواب ببينند بلكه آن را در بيدارى مشاهده كنند.

از آنچه گذشت روشن گرديد كه جمله (ءارباب متفرقون خير ام اللّه الواحد القهار...)در سياق بيان دليل بر معين شدن خداى تعالى براى پرستش است . و به عبارت روشنتر اگر فرض شود كه ميان عب ادت خدا و ساير معبودهاى ادعائى ترديد شود، عبادت خداى تعالى متعين است ، نه اينكه بخواهد بگويد: حق موجود تنها خداى تعالى است نه ارباب هاى غير او. و يا اينكه بگويد: تنها معبودى كه مبداء و معاد موجودات است خداى تعالى است ، نه معبودهاى ديگر، زيرا اين چند معنا با كلمه خير سازگار نيست چون اينكلمه را درباره چيزى اطلاق مى كنند كه از جهت مطلوبيت و اخذ به نحوى تعين داشته باشد، پس اينكه فرمود (آيا خدا بهتر است يا ارباب هاى متفرق ) مقصودش از اين پرسش ، تعين يكى از دو طرف بوده از نظر اخذ، و اخذ ارباب همان عبادت و پرستش آناست .