لنعلمه

و خداوند متعال بهمين داستان زندانى شدن و محروميت يوسف (عليه السلام ) از اختلاط وآميزش آزادانه با مردم اشاره نموده و فرموده (و كذلك مكنا ليوسف فى الارض يتبوء منهاحيث يشاء) يعنى ما اين چنين زحمت زندان را كه از او سلب آزادى اراده كرده بود برداشتيم، و در نتيجه صاحب مشيتى مطلق و اراده اى نافذ گرديد، كه مى توانست در هر بقعه اى وقطعه اى از زمين كه بخواهد منزل بگزيند، پس اين جمله به وجهى محاذى جمله (و كذلكمكنا ليوسف فى الارض و لنعلمه من تاءويل الاحاديث و اللّه غالب على امره ) كه قبلادرباره وارد شدن يوسف به خانه عزيز فرموده بود قرار گرفته است .

و اما اينكه بعضى از مفسرين در پاسخ سؤ ال بالا گفته اند (اطلاق ظن بر اعتقاد براىاين بوده كه دلالت كند بر اينكه تاءويلى كه يوسف كرده از اجتهاد خودش بوده و نسبتبه آن يقين نداشته ) صحيح نيست ، زيرا گفتيم كه خود يوسف تصريح كرده به اينكهنسبت به وقوع آن يقين دارد، و خداى سبحان هم گفته او را با جمله (و لنعلمه منتاءويل الاحاديث ) تاييد كرده ، و اين با اجتهاد ظنى منافات دارد.

و اينكه فرمود: (و لنعلمه من تاءويل الاحاديث ) نتيجه تمكين مذكور را مى رساند، چون(لام )، مفيد غايت و نتيجه است . و اگر حرف (واو) آورده و جمله را عطف كرده ، عطف برجمله مقدرى كرده تا برساند كه غير از تعليم احاديث نتايج ديگرى در نظر داشتيم كهمقام تخاطب ، گنجايش بيان آن را ندارد. بنابراين ، تقدير كلام چنين مى شود:(لنفعل به كذا و كذا و لنعلمه من تاءويل الاحاديث )، و اين آيه شبيه به آيه راجع بهابراهيم (عليه السّلام ) است كه مى فرمايد: (و كذلك نرى ابراهيم ملكوت السموات والارض و ليكون من الموقنين ) و آياتى نظير آن .

و قال الذى اشترئه من مصر لامرأ ته أ كرمى مثوئه عسى أ ن ينفعنا أ و نتخذه ولدا و كذلكمـكنا ليوسف فى الا رض و لنعلمه من تأ ويل الا حاديث و الله غالب على أ مره و لكن أ كثرالناس لا يعلمون (21)

نكته اى كه باقى مانده اين است كه : علم مورد گفتگوشامل آن پيش بينى هايى كه آنها را از تاءويل احاديث خوانده بوديم مى شود، براى اينكهآيه (حكما و علما) واقع شده ميان آيات سابق كه مى فرمود: (و لنعلمه منتاءويل الاحاديث و بين آن آيه اى كه كلام يوسف به رفيق زندانيش را در زندان حكايت مىكند كه گفت : ذلكما مما علمنى ربى - دقّت بفرماييد.

2 - نكته ديگرى كه در آيات فوق سؤ ال انگيز است اين است كه موضوع آگاهى از تعبيرخـواب چـه رابطه اى با آمدن يوسف به كاخ عزيز مصر دارد كه با لام در لنعلمه كه لامغايت است به آن اشاره شده است .

و كذلك مكنا ليوسف فى الارض و لنعلمه منتاءويل الاحاديث و اللّه غالب على امره و لكن اكثر الناس لا يعلمون