فارهبون

اسماى حسناى الله ، الرحمن و الرحيم در آيه كريمه بسم الله... از قبيل قسم دوم است و آنچه در آيات بعد آمده است ازقبيل قسم اول ؛ زيرا نام الله ، در آيه دوم ، با اشاراتى كه به ذات جامع صفاتكمالى دارد و الرحمن و الرحيم ، در آيه سوم ، با اشعارى كه به رحمتمطلق و مخصوص الهى دارد، هر يك حد وسط برهانى بر انحصار حمد در خداى سبحان استو در پى تبيين و تثبيت محمود بودن خداوند است و نه مهروب عنه بودن او . مثلا با اين كهآن ذات اقدس مورد رهبت خدا ترسان نيز هست : (و اياى فارهبون ) (579) اما اين نامها درآيه بسم الله چنين چارچوب و محدوده اى ندارد، بلكه باز و بى مرز است

5- ترس از غير خدا شرك است . ( اله واحد فايّاى فارهبون )

از جمله (اياى فارهبون ) استفاده مى شود كه انسان بايد در ترس نيز موحد باشد ومنحصرا از خدا بترسد. حصرى كه از اين جمله استفاده مى شود از دو جهت ، از حصرى كه ازمثل جمله (اياك نعبد) استظهار مى شود برتر است ؛ زيرا افزون بر تقديم ضميرمنفصل (اياى ) كه همانند تقديم (اياك ) افاده حصر مى كند، وجود ضميرمتصل ياى متكلم در فعل (فارهبون )، كه كسره نون نشانه آن است ، نيز مفيد حصر است .همچنين است وجود فاء در ابتداى اينفعل ؛ زيرا گفته شده اين فاء دليل بر آن است كه جمله (فارهبون ) جواب حرف شرطمحذوف است ؛ يعنى اگر شما اهل ترس هستيد تنها ذاتى كه شايسته است از او بترسيدذات پاك من است .(20)

بنابر اين ، معناى آيه چنين مى شود: معبود دوگانه نگيريد، و براى خلقت ، الهى ، وبراى تدبير و عبادت ، الهى ديگر نپنداريد، و بدانيد كه معبود، اله واحد است كه هم خلقتبه دست اوست و هم تدبير، زيرا همه تدبيرها به ايجاد منتهى مى گردد، و با اقرار بهاينكه من اله خالق و ايجادكننده ام ، پس من مدبر نيز هستم ، و به همين جهت پرستش هم حق منبه تنهايى است ، (فاياى فارهبون : تنها از من حساب ببريد و تنها مرا عبادت كنيد).

تذكر: جمع بين جمله (ايّاى فارهبون ) و نفى خوف از پيروان هدايت الهى ، كه در آياتقبل گذشت : فمن تبع هداى فلا خوف عليهم و لا هم يحزنون (28) اقتضا داردخوفى كه در آيات قبل ، از پيروان هدايت الهى نفى شد خوف از خدا نباشد؛ زيرا لازمهتبهيت از وحى و هدايت خداوند اين است كه انسان تابع ، فقط از خدا بترسد. آنگاه خداونداو را در امان قرار مى دهد تا از هيچ شخص يا چيزى نهراسد.

محتواى جمله (اياى فارهبون ) مى تواند تاءكيد مضمون جملهقبل (اءوفوا بعهدى ...) نيز باشد؛ زيرا از ثمرات رهبت و ترس خدا، شكر و تذكر ووفاى به عهد است .

قرآن مجيد از يك خرافه دوگانه پرستى در ميان نصارا خبر مى دهد كه آن گروه چهارمدرباره عيسى - عليه السلام - است : (( (وقال الله لا تتخذوا الهين اثنين انما هو اله واحد فاياى فارهبون )(476)))

معناى توحيد در رهبت و خوف كه از نحوه تعبير (اياى فارهبون ) استظهار مى شود اين استكه ترس ‍ فقط بايد از خدا باشد، نه از خداوند فقط بايدترسيد. انسان موحد همه شؤ ون خود را در راستاى فيض الهى تنظيم مى كند،ولى خداى واحد اسماى حسناى فراوان دارد كه در هر فرصت و مجلا و مرآت و مرئى بهيكى از آنها ظهور مى كند و درباره انسان با بسيارى از آنها تجلى كرده و مى كند. از اينرو انسان موظف است هم در هراس موحد باشد و هم در اميد و احساس امنيّت ؛ يعنى از غير خدانهراسد و به غير او اميدوار نباشد.

6 در انجام تكاليف الهى ، از هيچ قدرتى نترسيم و ملاحظه ى كسى را نكنيم . تبليغات سوء دشمن ، ملامت ها، تهديدها و توطئه ها مهم نيست ، قهر خدا از همه مهمتر است . (و ايّاى فارهبون )

سوره بقره آيه 40: يبنى اسرءيل اذكروا نعمتى التى اءنعمت عليكم و اؤ فوابعهدىاءوف بعهدكم و ايى فارهبون