فاتوهن

14. قرطبى گفته است : عقيده جمهور بر آن است كه مراد، ازدواج موقتى است كه در صدراسلام بوده و ابن عباس و ابى و ابن جبير آن را چنين قرائت مى كردند: فما استمتعتم بهمنهن - الى اجل مسمى - فاتوهن اجورهن (798).

خداى متعال مى فرمايد: فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن فريضة و لا جناح عليكمفى ما تراضيتم به من بعد الفريضة ... (920) اين آيه بنا به مصحف ابن عباسچنين است : فما استمتعتم به منهن - الى اجل مسمى ...و ابى بن كعب ، ابن عباس ، سعيدبن جبير و سدى نيز آن را چنين مى خوانده اند و قتاده و مجاهد هم آن را اين چنين روايت كردهاند.

و المحصنت من النساء الا ما ملكت ايمنكم كتب اللّه عليكم و احلّ لكم ما وراء ذلكم ان تبتغواباموالكم محصنين غير مسفحين فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن فريضه و لا جناحعليكم فيما ترضيتم به من بعد الفريضه ان اللّه كان عليما حكيما24

و نيز در همان كتاب آمده : كه ابن جرير، و ابن ابى حاتم ، از سعيد بن جبير روايت كردهاند كه گفت : در حينى كه من و مجاهد نزد ابن عباس نشسته بوديم ، مردى نزد او آمد و گفتآيا مرا از آيه محيض راحت نمى كنى ؟ گفت : بله مى كنم ، بخوان : (و يسئلونك عن المحيض- تا جمله - فاتوهن من حيث امر كم اللّه )، ابن عباس گفت : يعنى با آنان نزديكى كنيد، ازهمانجائى كه خون مى بينند، چون قبلا از جماع در آن نهى شده بودى ، و بعد از قطع خونمامورى كه در همانجا جماع كنى ، سائل پرسيد: با آيه (نساوكم حرث لكم فاتواحرثكم انى شئتم ) چرا استدلال نمى كنى ؟ ابن عباس گفت : واى بر تو آيا عقب زنان همكشتزار است ، اگر اين حرف تو حق باشد بايد آيه محيض نسخ شده باشد، چون هر وقتزن از جلو حيض شود تو مى توانى از عقب جماع كنى ، با اينكه آيه مى فرمايد: بايد (ازآنان كناره گيرى كنيد، پس معناى (انى شئتم ) هر وقت از شب و روز است .

(فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن فريضه و لاجناح عليكم فيما تراضيتم به منبعد الفريضة ).

و در همان كتاب است كه ابى بصير از امام باقر (عليه السلام )نقل كرد كه در باب متعه و در معناى آيه شريفه : (فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهنفريضه و لاجناح عليكم فيما تراضيتم به من بعد الفريضة ) فرمود: يعنى اگر مدتمتعه سرآمد، مى توانى تو پيشنهاد تمديد مدت دهى ، و او نيز مى تواند مدت را بيشتركند، در صورتى كه زن راضى باشد، مرد مى گويد: (استحللتكباجل آخر _ يعنى ترا حلال مى كنم براى مدتى ديگر) كه در اين صورت اين زنبراى غير تو حلال نيست ، تا آنكه عده اش سر آيد، و عده زن متعه دو حيض است .

و مخصوصا لازمه قول كسانى كه مى گويندرسول خدا (صلى الله عليه و آله ) اّول آن را حلال كرده و سپس چند نوبت پشت سر هم آنرا حرام نمود - كه ما روايات دال بر اين را در بحث روايتى درذيل آيه (فما استمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن ) در جلد چهارم اين كتاب ايراد كرديم- اين مى شود كه رسول خدا (صلى اللّه عليه و آله ) آيات نهى كننده از زنا را نسخكرده باشد و دوباره آن را محكم ساخته و بار سوم باز نسخ كرده و بار چهارم محكمساخته باشد، و حال آنكه هيچ كس از مسلمانان نگفته كه آيات زنا حتى يك بار هم نسخشده باشد تا چه رسد به نسخ بعد از نسخ ، و آيا اين سخنان بازى كردن با آيات خدانيست ؟ و آيا ساخت رسول خدا (صلى الله عليه و آله )اجل از چنين عملى نيست ؟.

در قسمت بعد، اشاره به مساءله ازدواج موقت و به اصطلاح (متعه ) است و مى گويد:(زنانى را كه متعه مى كنيد مهر آنها را به عنوان يك واجب بايد بپردازيد)(فمااستمتعتم به منهن فاتوهن اجورهن فريضة ).

آنچه را كه ما در تفسير اين آيه آورده ايم ، همه مفسران و ديگران (801)، در كتابهاىخود آورده اند. و مى بينيم كه ابن عباس ، ابى بن كعب ، سعيد بن جبير، مجاهد، قتاده وديگران كه از ايشان نقل كرده اند، آيه مورد بحث را اين چنين قرائت مى كرده اند: فمااستمتعتم به منهن - الى اجل مسمى - فاتوهن اجورهن ... و عبارت الىاجل مسمى را به عنوان تفسير و روشن ساختن منظور دقيق آيه مى خوانده اند.دليل اين مطلب روايت اخير ابن عباس است كه گفته است : فما استمتعتم به منهن الى كذاو كذا من الاجل ، على كذا و كذا . يعنى چون از ايشان بهره برگرفتيد در چنين و چنانمدتى ، و بر چنين و چنان قرارى و...