عشیرت

ظاهراً حکّام یا جانشینانی که در منابع آشوری از ایشان سخن گفته شده، در رأس این ایالات قرار داشته‌اند. به ظن قوی حدود ایالات مزبور همان حدود قلمرو قبایل بود. «کدخدایان یا صاحبان دهکده‌ها از سیماهای خاص اداری منا به‌شمار می‌رفتند و در اتحادیه قبایل ماد نیز از ویژگی‌های مهم آن شمرده می‌شدند. بدین سبب دربارهٔ این اصطلاح عجالتاً بدین اکتفا می‌شود که مقصود پیشوای قبیله یا رئیس جماعت عشیرتی یا عرضی است.

داد نان پاره ای که هست کفاف مر مرا با عشیرتی بی مر

یکی منم‌ که دعاهای تو عشیرت من چو قل هوالله والحمد کرده‌اند ازبر

کدخدای جماعت از سیماهای خاص اداری مننا بشمار می‌رفت و در اتحادیه قبایل ماد نیز از ویژگی‌های مهم آن شمرده می‌شد. بدین سبب مقصود پیشوای قبیله یا رئیس جماعت عشیرتی و یا ارضی است یعنی پیشوای مردمی که در محدوده معینی سکونت داشته‌باشد.

ببندگیت رضا دادم از عقیدت دل بدوستیت جدا گشتم از عشیرت و آل

علوی دوست باش خاقانی کز عشیرت علی است فاضل‌تر

فضلِ حق پیشوای سیرت او خلق او عشرتِ عشیرت او

وَ ثِیابَکَ فَطَهِّرْ یک قول از اقوال مفسّران آنست که: و قلبک فطهّر عمّا سوی اللَّه. ای محمد دل خود را از اغیار صافی دار و از هر چه ما دون اللَّه بیزار شو و دوست را یکتا شو، با خلق عاریت باش، و با خود بیگانه، و از تعلّق آسوده. و سبب این خطاب آن بود که چون وحی آمد از حقّ جلّ و علا که: قُمْ فَأَنْذِرْ خیز و خلق را بدرگاه ما دعوت کن، بر خاطر وی بگذشت که الحمد للَّه که ما را این منزلت میان عشیرت خود آمد که همه بامانت و دیانت من مقرّ آمده‌اند و مرا تصدیق کنند چون بر خاطرش این قدر بگذشت و این مقدار اعتماد افتاد، قصّه برگشت. هر چند دعوت بیش کرد خویشان از وی نفورتر بودند و از قبول دورتر. ای عجبا تا دعوت نبود بنزدیک شما امین بودم، و اکنون که علم رسالت بدرگاه دولت ما زدند خائن گشتم!