طیسفون

معنی کلمه طیسفون در لغت نامه دهخدا

طیسفون. [ طَ س َ ] ( اِخ ) پای تخت کسری و محلی بوده که ایوان معروف در آنجا ساخته شده ، تا بغداد سه فرسنگ بُعد مسافت دارد. حمزه ( اصفهانی ) گوید: اصل این کلمه طوسفون ، و هنگام تعریب واو نخستین را به یاء تبدیل کرده اند. ( معجم البلدان ). این محل مرکب از دو قسمت بوده ، یک قسمت آن را طیسفون و قسمت دیگر را سلوکیا مینامیدند. طیسفون در سال 14 هجرت تسخیر شد و بتصرف مسلمانان درآمد. شهری از ایران زمین که اقامتگاه پادشاهان کشور ایران بوده ، بعضی گفته اند نام مداین است واین اصح است و بعضی بجای فا، قاف گفته اند و برخی گفته اند این کلمه تیسپون به تاء قرشت و باء فارسی بوده و طیسفون معرب آن است. ( فرهنگ رشیدی ). نام شهر قدیم در مغرب ایران و ساحل شرقی دجله که پای تخت ساسانیان بوده و عرب آنجا را مداین نام داد. تلفظ نام این شهر به پهلوی تیسپون بوده و خارجیها کتسیفون گفته اند. قصر ساسانی که محل ویرانه های طاق کسری از بقایای آنست در این شهر بوده است. ( لغات شاهنامه ) :
نشسته شبی شاه در طیسفون
خردمند موبد به پیش اندرون.فردوسی.زمستان بدی جای او طیسفون
ابا لشکر و موبد رهنمون.فردوسی.همه یاد کرد این به نامه درون
فرستاده آمد سوی طیسفون.فردوسی.وز آنجایگه شد سوی طیسفون
سر بخت بدخواه کرده نگون.فردوسی.و رجوع به ص 71 الجماهرو ص 40، 55، 67، 68، 464 مجمل التواریخ و القصص و ص 44 نزهة القلوب ج 3 چ اروپا و فهرست ترجمه ایران در زمان ساسانیان و ص 413 ج 1 یشتها شود.
طیسفون. [ طَ س َ ] ( اِخ ) نام دیهیست در مرو. ( معجم البلدان ).

معنی کلمه طیسفون در فرهنگ فارسی

شهری قدیم در مغرب ایران واقع در ساحل شرقی و آن پایتخت ساسانیان بود . عرب مجموع محلات آنرا بنام [ مدائن ] خوانده است .
نیز نام دیهیست در مرو

جملاتی از کاربرد کلمه طیسفون

همی‌تاخت چون باد تا طیسفون سپاهش همه دست شسته به خون
نشسته شبی شاه در طیسفون خردمند موبد به پیش اندرون
کنون باز گردم سوی طیسفون بجوش آمد اندر تنم مغز وخون
بیامد به ایوان آن ماه‌روی همه طیسفون گشت پر گفت‌وگوی
فرستاد یکسر سوی طیسفون شبستان چینی به پیش اندرون
از ایدر مرا تا در طیسفون سپاهست مانا که باشد فزون
وگر بیم داری ز خسرو به دل پی از پارس وز طیسفون برگسل
چو در طیسفون برشد این گفتگوی ازان پادشاهی بشد رنگ وبوی
به مهر آن درمها ببدره درون بفرمود بردن سوی طیسفون
چنین گفت پس شاه را رهنمون که یارند با او همه طیسفون