معنی کلمه ضمان درک در دانشنامه اسلامی
از ضمان عُهده (ضمان دَرَک) در باب ضمان سخن گفته اند.
تعریف اصطلاحی
کسی که کالایی را فروخته یا خریداری کرده و بیم دارد که ثمن (بهای کالا) یا مثمن (کالا) در واقع مال دیگری باشد، می تواند کسی را بر جبران زیان احتمالی که از ناحیه پرداخت ثمن یا تحویل کالا در فرض مال دیگری بودن، متوجه او می شود، ضامن بگیرد تا در صورتی که معلوم شود یکی از آن دو مال دیگری است، مضمون له به ضامن رجوع و زیان وارد شده را از وی دریافت کند. به ضمانتِ جبرانِ زیانِ ثمنِ پرداختی یا مثمن تحویل شده، ضمان عهده یا دَرَک گویند.
وجه تسمیه
علت نام گذاری چنین ضمانی به ضمان عهده آن است که ضامن ملتزم می شود آن چه بر عهده فروشنده (ردّ ثمن به خریدار) یا خریدار (ردّ کالا به فروشنده) است را جبران و تدارک کند؛ یا آن که عهده به معنای ضعف و سستی است و از این جهت که ضامن، ضعف عقد را ضمانت می کند و ملتزم به جبران زیانی می گردد که از این جهت بر مضمون له وارد شده است.علت نام گذاری به ضمان درک آن است که درک به معنای تبعه (مظلمه) است. برخی گفته اند: علت این نام گذاری؛ التزام به پرداخت غرامت است؛ آن گاه که صاحب مال عین مال خودش را ادراک کند و بیابد.
مشروعیت
...
[ویکی اهل البیت] درک به معنی جبران کردن و در معنی دیگر فساد و ظلمت به کار می رود.
خود عقد بیع، بایع را ضامن درک مبیع و مشتری را ضامن درک ثمن قرار می دهد. ضمان درک ثمن و مبیع ناشی از عقد بیع است. ضمان معاوضی است چون عقد بیع یک عقد معاوضی است. ضمان درک ویژه بیع هم نیست ویژه هر عقد معاوضی هم است. در هر عقد معاوضی طرفین معاوضه ضامن درک مالی هستند که به دیگری می دهند.
1) ضمان درک ناشی از خود عقد و معاوضه است و کسی دراینجا ضامن نمی شود.
2) ضمان درک ویژه بیع هم نیست و در هر عقد معاوضی جریان دارد.
3) منحصر در بحث استحقاق هم نیست.
4) با ضمان عهده فرق می کند.
بعضی فقها می گویند ضمان درک را نمی توان اسقاط کرد.
درک در ضمان درک مبیع به معنای فساد و ظلمت است.
[ویکی فقه] ضمان درک (فقه). ضمانت جبران ثمن یا مثمن را ضمان عُهده (ضمان دَرَک) گویند.
از ضمان عُهده (ضمان دَرَک) در باب ضمان سخن گفته اند.
تعریف اصطلاحی
کسی که کالایی را فروخته یا خریداری کرده و بیم دارد که ثمن (بهای کالا) یا مثمن (کالا) در واقع مال دیگری باشد، می تواند کسی را بر جبران زیان احتمالی که از ناحیه پرداخت ثمن یا تحویل کالا در فرض مال دیگری بودن، متوجه او می شود، ضامن بگیرد تا در صورتی که معلوم شود یکی از آن دو مال دیگری است، مضمون له به ضامن رجوع و زیان وارد شده را از وی دریافت کند.
غایة المرام، ج۲، ص۲۰۳.
علت نام گذاری چنین ضمانی به ضمان عهده آن است که ضامن ملتزم می شود آن چه بر عهده فروشنده (ردّ ثمن به خریدار) یا خریدار (ردّ کالا به فروشنده) است را جبران و تدارک کند؛ یا آن که عهده به معنای ضعف و سستی است و از این جهت که ضامن، ضعف عقد را ضمانت می کند و ملتزم به جبران زیانی می گردد که از این جهت بر مضمون له وارد شده است.علت نام گذاری به ضمان درک آن است که درک به معنای تبعه (مظلمه) است.
تذکرة الفقهاء، ج۱۴، ص۳۲۹ - ۳۳۰.
...