صنیع الدوله

معنی کلمه صنیع الدوله در لغت نامه دهخدا

صنیعالدوله. [ ص َ عُدْ دَ ل َ ] ( اِخ ) مرتضی علیقلی خان پسر دوم علیقلی خان مخبرالدوله و نواده رضا قلیخان هدایت است. وی تحصیلات خود را در آلمان پایان داد و پس از مراجعت به ایران بسال 1321 هَ. ق. بریاست اداره پست و گمرک منصوب گردید و یکی از اولین کارخانه های نخ ریسی را به طهران وارد کرد و محصول ارزان و خوب از آن بیرون آورد، لیکن بعلت رقابت خارجی آن کارخانه بزودی از کار افتاد. در 17 شعبان 1324 هَ. ق. که اولین مجلس شورای ملی ایران رسمیت و افتتاح یافت ، صنیعالدوله بریاست آن انتخاب شد و این سمت را تا تاریخ 28 رجب 1325 که از آن مقام استعفا داد بر عهده داشت. سپس گاهی بعنوان وزیر مالیه و گاهی بسمت وزیر فوائد عامه یا علوم در هیئت های دولتی که بریاست ابوالقاسمخان ناصرالملک و حسین قلیخان نظام السلطنه و میرزا احمدخان مشیرالسلطنه تشکیل یافت شرکت داشت و چون طهران بعد از استبداد صغیر بدست مجاهدین فتح شد، در کابینه اول محمد ولیخان سپهدار تنکابنی بوزارت معارف و اوقاف منصوب گردید. آخرین دوره وزارت او در کابینه دوم مرحوم حسنخان مستوفی الممالک بود بسمت وزارت مالیه ، در این دوره او را در طهران بتاریخ پنجم صفر 1329 هَ. ق. / 6 فوریه 1911 م. یک نفر گرجی از اتباع روس به نام ایوان و دوتن همدست او بقتل رساندند. ( وفیات معاصرین تألیف محمد قزوینی ، مجله یادگار سال پنجم شماره 4 و 5 ).

معنی کلمه صنیع الدوله در فرهنگ فارسی

مرتضی قلی ( خان ) بن علی قلی خان مخبر الدوله نواده رضا قلی ( خان ) هدایت از رجال اواخر قاجاریه ( و. ۱۲۷۳ ه.ق .- مقت. تهران ۱۳۲۹ ه.ق ./ ۱۹۱۱ م . ). وی تحصیلات خود را در آلمان بپایان رسانید و پس از مراجعت بایران بسال ۱۳۲۱ ه.ق.بریاست اداره پست و گمرک منصوب شد. در همان سال یکی از اولین کارخانه های نخ ریسی را بتهران وارد کرد و محصول ارزان و خوب بیرون آورد ولی بعلت رقابت خارجی کارخانه مزبور بزودی از کار افتاد . در ۱۷ شعبان ۱۳۲۴ ه.ق . که اولین مجلس شورای ملی ایران رسمیت وافتتاح یافت صنیع الدوله بریاست آن انتخاب شد و در رجب ۱۳۲۵ از آن مقام استعفا داد.از این پس با سمت وزیر مالیه وزیر فواید عامه وزیر علوم در هیئتهای دولتی که بریاست ناصرالملک نظام السلطنه و مشیر السلطنه تشکیل یافت شرکت داشت . چون تهران پس از استبداد صغیر بدست مجاهدان فتح شد در کابینه اول محمد ولی سپهدار تنکابنی بوزارت معارف و اوقاف منصوب گردید. آخرین دوره وزارت او در کابینه دوم حسن مستوفی الممالک بود بسمت وزارت مالیه . در این دوره بدست یک تن گرجی از اتباع روس بنام [ ایوان ] و دو همدست او بقتل رسید ( قزوینی . و فیات معاصرین : یادگار ۴ : ۵ و ۵ . ) .

جملاتی از کاربرد کلمه صنیع الدوله

صنیع الدوله هم در دوره ما یکی بود از شگفتی هایِ دُنیا
گویی از این زیبق‌افشانی صناعت کرده کسب از صنیع الدوله ابن اعتماد السلطنه
نخستین سالنامه چاپی در ایران که در سال ۱۲۹۰ هجری قمری به دستور مشیر الدوله صدر اعظم وقت و به مدیریت محمد حسن صنیع الدوله رئیس اداره روزنامه جات، دار الطباعه و دارالترجمه دولتی و مترجم ناصرالدین شاه منتشر شده‌است.
شروع مخالفت سعدالدوله با مشروطه به انتخاب شدن صنیع الدوله به جای وی به ریاست مجلس و رایزنی‌های متعدد میرزا علی اصغر خان اتابک با او و قول وزارت خارجه توسط محمد علی میرزا، نسبت داده شده‌است.