شطالعرب. [ ش َطْ طُل ْ ع َ رَ ] ( اِخ ) نام شطی عظیم که از بهم پیوستن دجله و فرات تشکیل می شود. ( یادداشت مؤلف ). رودی بزرگ که از اتصال دو رودخانه دجله و فرات ، نزدیک قرنه ، در مجاورت خلیج فارس تشکیل می گردد. این شط تقریباً 175 هزارگز طول و 500 تا 120گز عرض دارد، در قرون قدیم شطالعرب وجود نداشت و رودهای دجله و فرات ، کارون و کرخه جداگانه به خلیج می ریخته اند. رسوب این رودها بتدریج ساحل خلیج را عقب برد و شطالعرب را تشکیل داد. ( از فرهنگ فارسی معین ). حمداﷲ مستوفی گوید: «آب دجله بغداد از کوههای آمد و سلسله و حدود حصن ذوالقرنین برمی خیزد و عیون فراوان با آن می پیوندد... و در اول دیار عراق عرب آبهای ارمن بدان ضم می شود و در زیر بغداد آب نهروان بدو می پیوندد... و آبهایی که از خوزستان در می رسد به آن جمع گشته شطالعرب می شود و در زیر بصره به دریای فارس می ریزد و طول آن رود سیصد فرسنگ باشد فرس آن را اروندرودخوانند چنانکه فردوسی گوید در شاهنامه : فریدون چو بگذشت از اروندرود همی داد بخت شهی را درود.( نزهة القلوب ج 3 صص 415-416 ).... به شهر بصره رسیدیم دیواری عظیم داشت الا آن جانب که با آب بود دیوار نبود و آن آب شط است ، دجله و فرات که بر سر حد اعمال بصره بهم می رسند و چون آب جوبرة نیز به ایشان می رسد آن را شطالعرب می گویند. ( سفرنامه ناصرخسرو چ دبیرسیاقی ص 113 ). شط بزرگ که آن فرات و دجله است و آن را شطالعرب گویند. ( سفرنامه ناصرخسرو چ دبیرسیاقی ص 118 ). شمال از جانب بغداد خیزد گناه مردم شطالعرب چیست ؟؟رجوع به فهرست متن بالا و نیز مجمل التواریخ و القصص ص 477 و حاشیه آن شود.
معنی کلمه شط العرب در دانشنامه آزاد فارسی
شطّ العرب رجوع شود به:اروندرود
جملاتی از کاربرد کلمه شط العرب
در سال 1914 م (1332 ق .) همزمان با جنگ جهانى اول ، انگلستان عليه امپراتور عثمانى اعلان جنگ داد و دامنه جنگ به كشور اسلامى عراق كشيده شد. انگليس براى تصرف بصره در شط العرب نيرو پياده كرد. آيه الله سيدمحمد كاظم يزدى با فتوى خود مبنى بر وجوب جهاد، مسلمانان را به جهاد عليه كفارانگليس ترغيب مى كرد. در اينجا بخشى از فتواى آن فقيه مبارز را مى آوريم تاخوانندگان را با روحيه ضد استعمارى آن بزرگمرد تاريخ آشنا سازيم
احمد خمینی در مصاحبه ای در سال ۱۳۷۰ گفت: «امام معتقد بودند بهتر است جنگ تمام شود اما مسئولان جنگ گفتند ما باید تا کنار شط العرب برویم تا بتوانیم غرامت خودمان را از عراق بگیریم. امام اصلاً با این کار موافق نبودند و می‌گفتند اگر بناست شما جنگ را ادامه بدهید بدانید اگر این جنگ با وضعی که شما دارید ادامه یابد و شما موفق نشوید، دیگر این جنگ تمام شدنی نیست. ما باید این جنگ را تا نقطه ای خاص ادامه بدهیم و الان که قضیه فتح خرمشهر پیش آمده، بهترین موقع برای پایان جنگ است.»
شهرستان شط العرب (به عربی: قضاء شط العرب) یک شهرستان در عراق است که در استان بصره واقع شده‌است.
صدام معتقد بود که ارتش او بیش از حد تضعیف شده و نمی‌تواند بخش‌های عمده از خاک ایران را حفظ کند، پس نیروهای خود را بیرون کشید و در امتداد مرز با آرایش دفاعی مستقر کرد. و فقط به تصرف مناطق مورد مناقشه اولیه یعنی شط العرب و میمک ادامه داد.صدام در پاسخ به شکست در خرمشهر، دستور اعدام ژنرال‌ها جواد شیتنه و صلاح القاضی و سرهنگ‌ها ماسا و الجلیل را صادر کرد. ده‌ها افسر بلندپایه دیگر نیز اعدام شدند. در ۲۰ ژوئن ۱۹۸۲–۳۰ خرداد ۱۳۶۱، صدام پیشنهاد آتش‌بس فوری و خروج از خاک ایران ظرف دو هفته را داد.
روز پانزدهم آوريل سال 1969 دولت عراق شط العرب راجزئى از قلمرو خود اعلام كردو به دولت ايران اخطار نمود، به كشتى هايى كه پرچم ايران را در شط العرببرافراشته است دستور دهد كه پرچم خود را پائين بياورند. عراق همچنين تهديد كرد:(اگر در اين كشتى ها افرادى از نيروى دريايى ايران باشند بايد آن كشتى ها راترككنند و در غير اين صورت عراق با قوه قهريه افراد نيروى دريايى ايران را از كشتى هاخارج خواهد كرد و در آينده نيز اجازه نخواهد داد كشتى هايى كه به بنادر ايران حركت مىكنند وارد شط العرب شوند...)
در این زمان، صدام معتقد شد که ارتش او بیش از حد تضعیف شده و نمی‌تواند بخش‌های عمده از خاک ایران را حفظ کند، پس نیروهای خود را بیرون کشید و در امتداد مرز با آرایش دفاعی مستقر کرد. و فقط به تصرف مناطق مورد مناقشه اولیه یعنی شط العرب و میمک ادامه داد. صدام در پاسخ به شکست در خرمشهر، دستور اعدام ژنرال‌ها جواد شیتنه و صلاح القاضی و سرهنگ‌ها ماسا و الجلیل را صادر کرد. ده‌ها افسر بلندپایه دیگر نیز اعدام شدند.
-بر اساس قرارداد ۱۹۷۵ بین ایران و عراق قرار بود ارتفاعات میمک (سیف سعد)، زین الکش (زین القوس) و سیف ابوعبیده در ازای نیمی از شط العرب به عراق واگذار شود اما در عمل به دلیل ناتمام ماندن عملیات میله‌گذاری مرزی بین طرفین در سال ۱۳۵۶، مرز تا حد زیادی نامشخص باقی ماند.
عده‌ای از افسران و سربازان کویتی نیز بدنبال این کاروانها از مرز گذشته‌اند و از چند روز پیش نیروهای کویتی در یکی از جزایر نزدیک شط العرب مستقر شده‌اند.»
کشور ایران که بود حد طبیعی آن از بر شط العرب تا چمن فاریاب