سرد و تر

طبع ظاهری آن سرد و تر و نرم و طبع باطنی‌اش گرم و خشک و سخت است؛ بنابراین ظاهر آن، همان جیوه و باطنش آهن است. برای آن که جیوه را به اصل آن یعنی طلا برگردانی، ابتدا باید آن را به نقره تبدیل کنی.

آب سرد و تر بُود مانند بلغم بی خلاف خاک سرد و خشک و سودا همچو او اینجا بود

گرم و خشک و سرد و تر چون راست شد راستیشان کرد شیر و انگبین

مصرف زیاد آن سست‌کننده معده‌های ضعیف است. برای مزاج‌های سرد و تر مناسب نیست.

ز دی ماه فراق افسرد چندان که گویی طبع آتش سرد و تر بود

طبیعت پرپهن سرد و تر است.[نیازمند منبع] قابض و مدر است، مسکن صفراست و حرارت خون و کبد و معده را تسکین می‌دهد.[نیازمند منبع]

اگر مزاج فرد سرد و تر بود یا به زبانی گویاتر ریه دچار سردی و تری شدید بود چون گرمی و خشکی برایشان مضر نبوده‌است؛ لذا می‌توانستند از چپق دارویی با لولهٔ بلند چوبی استفاده کنند، تا اینکه اوج گرما را در طول مسیر چپق و قلیان متعادل کنند.