رصافه

هشام دهمين خليفه اموى ، پس از مرگ برادرش يزيد بن عبدالملك بر مسند خلافت نشست ، اوآنچنان سرمست غرور بود، تا آنجا كه راه داشت ، از اين مقام براى منافع مادى خود استفادهكرد، در نزديك شام محلى را بنام رصافه شام ، با باغها و تالارها درست كرده بود، وبه عنوان محلى ييلاقى شخصى از آن استفاده مى كرد، آنچنانتجمل پرست بود كه در سفر حج تنها لباسهاى او را دهها شترحمل مى كردند. (155)

وى بنا به روايت ابن خلدون ، هشت روز مانده به پايان صفرسال 278، وفات يافت و در رصافه به خاك سپرده شد.

مأمون در ۱۵ ربیع‌الاول سال ۱۷۰ ه‍. ق، در شبی که هارون به خلافت رسید، متولد شد و بزرگ‌ترین پسر هارون بود. مادرش کنیزی به نام مراجل از اهالی بادغیس بود، که اندکی پس از تولد مأمون درگذشت و مأمون توسط زبیده، مادر امین، پرورش یافت. امین در شوال سال ۱۷۰ ه‍. ق، در رصافه دیده به جهان گشود، تولد او شش ماه بعد از برادرش مأمون بود. وی به دو کنیهٔ «أبوعبدالله» و «أبوموسی» معروف، و مادرش زبیده دختر جعفر بن منصور بود. مزیت امین، هاشمی بودن پدر و مادرش است که باعث تقدم او بر برادر بزرگ‌ترش مأمون می‌شود.

هشام فرزند عبدالملك مروان دهمين خليفه از دودمان اميه است او درسال 105 ه‍ ق به خلافت رسيد و مدت خلافت وى قريب 20سال به طول انجاميد و روز چهارشنبه 9 روز مانده به آخر ربيعالاول در سال 125 ه‍ ق از دنيا رفت (241) رصافه (242) شام كه آب و هوايى خوشو عمارت هاى مجلل و آثار باستانى داشت و پايتخت ييلاقى هشام بود، مرگ وى در اينشهر پيش آمد و در همانجا دفن شد. هشام 53 سال عمر كرد.(243)

- پدرم نزد هشام كه در رصافه بود رفت و هشام بر وى جفا كرد و او را با رفتار خويشافسرده ساخت . سپس پدرم بازگشت . من و برادرم همراه او بوديم . پس چون به ايجارسيد به من و برادرم گفت : ((همانا بهمين زودى يكى از شما دو نفر در اينجا شهرىخواهيد ساخت .)) من به او گفتم : ((سپس چه پيش مى آيد؟)) گفت : ((او خود در آن فرودنيايد، ليكن پسرش در آن فرود مى آيد)) و من مى دانم كه در آنمنزل نخواهم كرد، ليكن پسرم محمد يعنى مهدى است كه در آنمنزل مى كند.

((هشام بن عبدالملك )) روزى از يكى از علماء كه به ملاقات وى در رصافه كوفهرفته بود پرسيد آيا علما و دانشمندانى كه اكنون در شهرهاى اسلامى مرجعيت علمى وفتوايى دارند مى شناسى ؟

از فضل بن شاذان درباره زهاد ثمانيه سؤ ال كردند، گفت : چهار نفر از ايشان ربيع بنخثيم ، هرم بن حيان ، اويس قرنى و عامر بن عبد قيس از زهاد و اتقياى اصحاب حضرتاميرالمؤ منين (ع ) بودند و ديگرى ابومسلم خولانى و اوفاجرى مروانى و از ياران معاويهبود كه مردم را به جنگ عليه حضرت امير (ع ) ترغيب مى نمود. او روزى به حضرت گفت: مهاجر و انصار را كه بر عثمان خروج كرده بودند، به ما بسپار كه ايشان را بكشيم وچون حضرت از آن ابا نمود، گفت : اكنون ترغيب قوم به جنگ با على بن ابى طالب برما خوش و آسان شد، چه از اين اباى او معلوم مى شود كهقتل عثمان ، سبب دام و حيله او بوده است - و شخص ‍ ديگر - مسروق بن اجدع كه عشار وگمرگ چى معاويه بود و در رصافه مرد و سومى حسن بصرى كه او با هر طايفه اىبه مقتضاى هوا و هوس ‍ ايشان ، همراهى مى نمود و آن وسيله كسب رياست دنيوى مى كرد وبا اين حال رئيس قدريه بود و چهارمين نفر اسود بن زيد بود. (684)

مـسـعـودى در ( مـروج الذهـب عـ( فرموده : سبب خروج زيد آن شد كه رصافه (كه ازارضـاى قـنـّسـريـن اسـت ) بـر هـشام داخل شد و چون وارد مجلس او شد جايى از براى خودنـيـافـت كـه بـنشيند و هم از براى او جايى نگشودند لاجرم در پايين مجلس ‍ بنشست و روىبه هشام كرد و فرمود:

و در اين باب به يوسف بن عمر استاندار جديد شكايت برد، يوسف نامه اى براى خليفهاموى هشام نوشت و از او خواست كه زيد و محمّد (چون اين دو آن ايام در رصافه شام پايتختييلاقى هشام بسر مى بردند) را خواسته و آنان را دربارهاموال خالد محاكمه كند.

هم چنين هشام بن هشام گفت : از خالدبن صفوان كه شخصيت زيدبن على عليه السّلام رابراى ما تعريف مى كرد، پرسيدم : زيد را در كجا ديدار كردى ؟ گفت : در رصافه كوفه.