معنی کلمه رساله سه اصل در دانشنامه اسلامی
رساله مذکور، پاسخی است به تمام کوتهنظران و ظاهربینان و عالم نمایانی که به نام علم و دین با حکمت و عرفان خصومت میورزند. کسانی که راه سعادت را فرومیگذارند و گمان میکنند که با ابزار شقاوت میتوان تحصیل سعادت کرد. کسانی که در خانه ظالمان، قبله آنان است؛ و کسانی که از علم الهی و علم مکاشفات خبر ندارند و تنها هنر آنان، دانستن چیزهایی از علوم معاملات است.
هدف اصلی این رساله، نقد اوضاع سیاسی و اجتماعی عصر صدرالمتألهین و بخصوص نقد وضعیت گروههایی از اهل علم و بهویژه نقد چگونگی رابطه آنها با دربار صفوی است.
این رساله مترتب بر یک مقدمه و چهارده باب است.
به نظر ملاصدرا، موانع و حجابهایی که اکثر مردم را از ادراک حقیقت و کسب علم الهی و علم مکاشفات محروم میدارد که در نتیجه از سعادت حقیقی بازمیمانند و دچار شقاوت میشوند، مشتق از سه اصل است:
به نظر صدرالمتألهین؛ «جهل به معرفت نفس» از معظمترین اسباب شقاوت و ناکامی عقبی است که اکثر خلق را فروگرفته در دنیا، چه؛ هر که معرفت نفس حاصل نکرده خدای را نشناسد...؛ و هر که خدای را نشناسد با دوآب و انعام برابر باشد.