خوف از عذاب

6 رحمت الهى بر غضبش سبقت دارد. (اميد به رحمت ، پيش از خوف از عذاب آمده است .) (يرجون ... يخافون )

(لا اله الا هـو اليه المصير) - در اينجا ذكر كلمه توحيد (لا اله الا اللّه ) براى آناسـت كـه بـه وجـوب پـرسـتـش خـداى يـگـانـه اشـاره كـرده بـاشد تا دعوت دينى كه باتـنـزيـل كـتـاب آغـاز شـده ، بى اثر و لغو نباشد و بعد از كلمه مزبور مساءله بازگشتتـمـامـى مـردم به سوى خدا، يعنى مساءله معاد را ذكر كرد، تا به اين نكته اشاره كند كهاصلا او علت عمده و داعى اصلى به سوى ايمان به كتاب و پيروى آن است چون اعتقاد بهروز حـسـاب باعث مى شود كه مردم در بين خوف و رجا قرار گيرند، خوف از عذاب ، و اميدبه ثواب كه هم آن انسان را به عبادت وا مى دارد، و هم اين .

د: حمد بردگانه كه حمد خدا بر اثر خوف از عذاب اوست و با آيه كريمه (مالك يومالدين ) ادا مى شود . (488)

بدان كه عيشه گمان كرده بود كه سر عبادات منحصر به خوف از عذاب يا محو سيئاتاست ؛ و تصور كرده بود كه عبادت نبى مكرم -صل الله عليه و آله - نيز مثل عبادت ساير مردم است ؛ از اين جهت ، مبادرت به اين اعتراضنمود كه چرا اينقدر خود را به زحمت مى اندازى . اين گمان ناشى ازجهل او به مقام عبادت و عبوديت ؛ بود و از جهل به مقام نبوت و رسالت . نمى دانست كهعبادت عبيد و اجرا از ساحت مقدس آن سرور دور است ، و عظمت پروردگار و شكر نعماى غيرمتناهيه خلص نقشه تجليات بى پايان محبوب است ؛ چنانچه در نماز معراج (432)اشاره به آن شد. حضرات اوليا - عليهم السلام - با آنكه محو جمالند وجلال ، و فانى در صفات و ذات ، مع ذلك هيچ يك ازمراحل عبوديت از غفلت نكنند. حركات ابدان آنها تابع حركات عشقيه روحانيه آنهاست ؛ و آنتابع كيفيت ظهور جمال محبوب است ؛ولى از مراتب نازله را بيان فرمود كه همين قدربداند عبادات آن سرور براى اين امور دنيه نيست .

و اين معناى از خوف ، همان خوفى است كه خداى تعالى ملائكه مكرمين خود را بدان ستوده ،وگرنه اگر خوف منحصر در خوف از عذاب و ترك ثواب مى بود، با در نظر داشتن اينكـه مـلائكه معصوم و ايمن از عذاب مخالفت و تبعات معصيتند نبايد آنان را به داشتن خوفبستايد، ولى مى بينيم ستوده و فرموده : (يخافون ربهم من فوقهم ).