خلفای فاطمی
معنی کلمه خلفای فاطمی در فرهنگ فارسی
جملاتی از کاربرد کلمه خلفای فاطمی
اصلی‌ترین هدف باسیل دوم گسترش و تثبیت قدرت امپراتوری در داخل و خارج مرزهای بیزانس بود. در آن زمان مهمترین درگیری‌های خارجی امپراتوری روم شرقی در سوریه، ارمنستان و گرجستان در مرزهای شرقی آن، در منطقهٔ بالکان و در جنوب ایتالیا روی داده بود. باسیل موفق شد تا موقعیت بیزانس در سوریه را علی‌رغم تجاوزهای خلفای فاطمی در مصر حفظ نماید و نیروهایی را نیز برای آزادسازی انتاکیه از قسطنطنیه گسیل داشت. باسیل همچنین چه از راه حمله و چه از راه دیپلماسی توانست سرزمین‌های ارمنستان و گرجستان را نیز حفظ نماید.
دعوت خلفای فاطمی در سرزمین ایران در عهد سامانیان و غزنویان آغاز شد، اما در واقع به‌وسیلهٔ ناصر خسرو قبادیانی، شاعر خراسانی و مقارن با اوایل دوران سلجوقیان این دعوت تا حدی به ثمر رسید. در ادامه با آن که خلفای مصر در جلب آل بویه سعی فراوانی کردند، اما در این زمینه توفیقی به دست نیاوردند. چنان‌که عضدالدوله دیلمی در اواخر عمرش همچنان در صدد تسخیر مصر و برانداختن خلافت فاطمی بود که پیش از آن درگذشت.
پس از پیروزی‌های ابتدایی اعراب، شبه جزیره عربستان از دیدگاه سیاسی و فرهنگی راکد ماند. همینکه فاطمیان در پایان سده ۱۰م در مصر برپایی یافتند و اماکن مقدس حجاز فرمانبرداری خلفای فاطمی را گردن نهادند، میان مصر و یمن روابط نزدیکی برقرار گشت و صلیحیون به عنوان پیروان دعوت اسماعیلی و دست نشاندگان اسمی خلفای فاطمی در یمن فرمانروایی کردند.
خلافت فاطمی سلسله‌ای بود که از سال ۹۰۹ میلادی (۲۹۷ ه.ق) تا سال ۱۱۷۱ میلادی (۵۶۷ ه.ق) بر بخش بزرگی از شمال آفریقا و جنوب غربی آسیا حکومت کرد. خلفای فاطمی امامان شیعه اسماعیلی نیز به حساب می‌آمدند و نام خود را از نام فاطمه زهرا، دختر محمد، پیامبر اسلام، گرفته بودند.
با این همه می‌توان گفت که شیعه حمودیان ظاهری و بدون مبانی عمیق اعتقادی و فلسفی است و اساس کار و عمل آنها نیز مبتنی بر رفتارهای مذهبی خلفای فاطمی است.
جوهر مورد اعتماد خلفای فاطمی بود و سپهسالار لشکر آنان محسوب می‌شد. فتح نواحی شمال غرب آفریقا، فتح مصر و فتح دمشق از موفقیت‌های نظامی وی بود. او بیش از همه در زمان معز لدین‌الله و سپس فرزند او ابومنصور نزار العزیزبالله به خدمت نظامی توفیق یافت.
در قرن چهارم و پنجم هجری که سلاطین آل بویه و خلفای فاطمی مصر که شیعه بودند روی کار آمدند، شیعه قدرتی کسب کرد و تا حدود زیادی آزادی عمل یافت و به مبارزه علنی پرداخت و تا آخر قرن پنجم جریان کار به همین ترتیب بود و در اوایل قرن ششم که حمله مغول آغاز شد، در اثر گرفتاریهای عمومی و هم در اثر ادامه یافتن جنگهای صلیبی حکومتهای اسلامی چندان فشار به عالم تشیّع وارد نمی‌ساختند. و مخصوصاً شیعه شدن جمعی از سلاطین مغول در ایران و حکومت سلاطین مرعشی در مازندران، در قدرت و وسعت جمعیت شیعه کمک بسزایی نمود. این وضع تا اواخر قرن نهم هجری ادامه داشت و از قرن دهم هجری در اثر ظهور سلطنت صفویه در ایران، مذهب شیعه به اجبار رسمیت یافت و درحال حاضر نیز اساس نظام جمهوری اسلامی در ایران است.
مولوخیا که استفاده از آن در آشپزی مصری معمول است، توسط حاکم بأمرالله که یکی از خلفای فاطمی بود، ممنوع شد. این ممنوعیت به‌طور خاص شامل مولوخیا و نیز شامل بسیاری دیگر از خوردنی‌هایی بود که گفته می‌شد خوراک سنی‌ها هستند. با وجود آنکه این محدودیت پس از سقوط آن حکومت لغو شد، دروزی‌ها همچنان معتقد به حرمت مصرف آن هستند.
در زمان خلفای فاطمی مصر، مستوفی می‌توانست، سرپرست یک دیوان مانند دیوان جیش باشد یا می‌توانست عهده‌دار سمتی پایین‌تر اما باز هم پراهمیت مانند کنترل‌کننده مالی در دستگاهی مانند اخطاعات یا تیول ارتش باشد. مستوفی‌های کارمندانی در دستگاه دولت بودند که ممکن بود بر نقشه‌برداری زمین‌ها نظارت کنند یا میزان محصول و نظایر آن را در انبارهای مانند انبار دولتی غله تخمین بزنند و محاسبه بکنند.