حیرتان
معنی کلمه حیرتان در دانشنامه عمومی
راه حیرتان یکی از امن ترین راه های تجارتی افغانستان در طول ۳۳ سال جنگ بوده است. سایر بندرهای تجارتی افغانستان بنا بر معضلات سیاسی میان دولت ها اکثراً بسته بوده است. ارتفاع حیرتان از سطح دریا ۳۰۰ متر بوده، دارای آب و هوای گرم است.
در زمان امان الله شاه یکی از افراد او به نام وزیر محمدگل مهمند نایب الحکومهٔ ولایت بلخ بزرگ شد. وی سیاست پشتون سازی را در این ولایت پیشه کرد و نام بسیاری از مناطق ولایت بلخ را تغییر داد. محمدگل مهمند نام این شهر را از ایروتام که نام تاریخی آن بود به حیرتان تغییر داد.
احداث پروژهٔ راه آهن حیرتان گوری مار در ۲۲ ژانویهٔ ۲۰۱۰ توسط شرکت راه آهن ازبکستان به سرمایهٔ ۱۷۰ میلیون دالر آغاز و در ژوئن ۲۰۱۱ به بهره برداری رسید. این راه آهن ۱۰ کیلومتر به طرف شهر تِرمِذ و ۷۵ کیلومتر تا ترمینال گوری مار فاصله دارد. بودجهٔ این راه آهن را بانک توسعهٔ آسیایی از همکاری مالی کشورهای آمریکا و ژاپن تأمین نموده است. از جمله مبلغ ۵ میلیون دلار آن را دولت افغانستان پرداخته است. مرحلهٔ دوم این پروژه تعمیر راه آهن تا شیرخان بندر و بندر دریایی چابهار کشور ایران است.
جملاتی از کاربرد کلمه حیرتان
او سرانجام در ۱۳ قوس /آذر ۱۳۷۵ (۳ دسامبر ۱۹۹۶) به علت سرطان کبد در شهر مسکو درگذشت و جسد او را در شهرک بندری حیرتان، در شمال افغانستان به خاک سپردند.
صادرات و واردات افغانستان از طریق راه دریای آمو توسط کشتی‌ها و از طریق بندرحیرتان با استفاده از پل صورت می‌گیرد که میوهٔ خشک در بخش صادرات و مواد نفتی، چوپ و مواد ساختمانی در بخش واردات شامل است. تاجران افغان نیز در بندر حیرتان سرمایه‌گذاری زیادی کرده‌اند که حدود ۴۰۰ میلیون دالر می‌شود و بیشتر در بخش زیربناهای مواد نفتی است.
فیلم روایتگر پیرمردی روستایی به نام «دستگیر» است که با یاسین نوه خردسال و ناشنوایش در جاده کابل حیرتان در انتظار یک کامیون است تا او را به معدن زغال‌سنگ نزد پسرش ببرد. او در این فکر است که چگونه خبر فاجعه‌ای را که بر سر خانواده‌اش آمده است به پسر زودخشمش بدهد...
۱. آمودریا (جیحون): از کوه‌های پامیر سرچشمه گرفته و حدود ۱٬۱۲۶ کیلومتر از آن در قسمت مرزهای شمالی کشور با تاجیکستان، ازبکستان و ترکمنستان است و قسمت‌هایی از آن قابل کشتیرانی است. در سواحل آن رودخانه شیرخان بندر و بندر حیرتان قرار گرفته، که کالاهای صادراتی یا وارداتی افغانستان به کشورهای آسیای میانه از این طریق مبادله می‌شود. آمودریا در منبع و ساحات پامیر و واخان دارای آبشارهای متعدد است و برای تولید نیروی برق‌آبی قابل استفاده‌است.
عرض دریا در بسیاری از جاها بیشتر از یک کیلومتر است. قسمت کم عرض آن در نواحی حیرتان واقع شده‌است. از لحاظ قانونی افغانستان از اینکه منشأ این دریا است حق استفاده بیشتر را دارد. برخلاف این اصل ازبکستان ۶۰ درصد ازین آب استفاده می‌نماید و هم از طلا که این رود سالانه دارد. در صورت احداث پروژه‌ها در افغانستان با مشکلات و ممانعت‌های زیادی روبرو خواهد بود. این دریا در مرز دو کشور قرار دارد و به نام آب‌های بین‌المللی یاد می‌شود دارای قانون خاص است.
کارمل در سال‌هایی که در حیرتان در مرز با کشور ازبکستان بود، به شدت منزوی بود و با جهان بیرونی آن شهرک ارتباط زیادی نداشت. کسانی که او را در این سال‌ها دیده بودند می‌گویند او بسیار «خسته و درهم شکسته» بود.