معنی کلمه حرکت طولی و عرضی در دانشنامه اسلامی
مشهورترین تعریف آن عبارتست از نحوه وجودی که شی به واسطه آن از به تدریج از قوه به سوی فعل می رود. و تدریجی بودن آن بدین معناست که اجزایی که برای وجود آن فرض می شود در زمان واحد با هم جمع نمی شوند بلکه در طول زمان به وجود می آیند.
طباطبایی، حسین، نهایه الحکمه، ص۲۵۴، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۲ق، چ شانزدهم.
در حرکت طولی و عرضی که حرکت از نوع عالی شروع شده و به نوع اخیر می رسد روند حرکت بدین صورت است: در هر حرکت ماده و صورتی و نیز قوه و فعلی باید باشد، یک ماده اولی وجود دارد که توسط یک صورت نخستین که همان صورت جسمی است تحصل یافته و به فعلیت رسیده است. انگاه مجموع این ماده و صورت، یک حرکت ثانی را محقق می کنند و ماده ثانی را برای صورت بعدی که صورت نباتی می شوند و پس از الحاق این صورت در گیاه حرکت روی می دهد. سپس مجموع ماده ثانی (دوم) و صورت نباتی، ماده ای برای صورت بعدی که مثلا صورت حیوانی است قرار می گیرند و همینطور این سلسله ادامه می یابد تا به نوع اخیر می رسد.
علی شیروانی، شرح بر نهایه الحکمه، ج۲، ص۳۱۹.
۱. ↑ صلبیا، جمیل، منوچهر صانعی دره بیدی، فرهنگ فلسفی، ج۱، ص۳۰۶، تهران، انتشارات حکمت.۲. ↑ طباطبایی، حسین، نهایه الحکمه، ص۲۵۴، قم، نشر اسلامی، ۱۴۲۲ق، چ شانزدهم.۳. ↑ شیروانی، علی، شرح نهایه الحکمه، ج۲، ص۲۵۰، قم، نشر بوستان کتاب، ۱۳۸۶ش، چ هفتم.۴. ↑ طباطبایی، حسین، نهایه الحکمه، ص۳۵۴، تعلیقه مصنف بر نهایه.۵. ↑ صلبیا، جمیل، منوچهر صانعی دره بیدی، فرهنگ فلسفی، ج۱، ص۳۰۶.۶. ↑ طباطبایی، حسین، نهایه الحکمه، ص۲۶۵.۷. ↑ علی شیروانی، شرح بر نهایه الحکمه، ج۲، ص۳۱۹.۸. ↑ طباطبایی، حسین، نهایه الحکمه، ص۲۶۵.۹. ↑ علی شیروانی، شرح نهایه الحکمه، ج۲، ص۳۲۰.
منبع
...