حارصه

اول - (حارصه ) است - با حاء و را و صاد بى نقطه - كه در روايات از آن تعبير شده به (حرصه ). و حارصه اينست كه پوست سر را بخراشد بدون اينكه خونى در آيدو ديه آن يك شتر است و اقوى آنست كه حارصه غير از داميه است هم از نظر موضوع و هماز نظر حكم . و در حكم اين جنايت و جناياتي كه بعدا بيانش مى آيد، فرقى بين مرد و زن وكوچك و بزرگ نيست .

مساءله 6 - ديه شجاج - كه در سابق گذشت -شامل صورت نيز مى شود. و مشهور اينست كه ديه جراحت هاى هشتگانه ايكه براى سرشمرديم ، اگر در بدن واقع شود به آن نسبتى است كه قطع آن عضو با ديه قتل دارد، مثلا نسبت ديه قطع يكدست با قتل نفس نصف است ، پس اگر حارصه اى در دست واقع شود، ديه اش نصف حارصه سر است . حارصه سر ديه اش يك شتر بود، حارصه دست نصف شتر يا پنج دينار مى شود. و حارصه يك بند ابهام نصف يك دهم شتر و يانصف دينار است و بهمين ترتيب است سائر فروض . و اگر عضويكه جراحت حارصه برداشته و براى قطع آن عضو ديه مقدرى تعيين نشده باشد، حارصه آن حكومت دارد.

مساءله 8 - در قصاص به شكستن سر اين قيد معتبر است كه بايدمجنى عليه سر جانى را از نظر طول و عرض به همان مقدارى بشكند كه جانى از او راشكسته ، و اما از نظر عميق بودن و كم عمق بودن زخم بعضى گفته اند لازم نيست برابرهم باشند. آنچه معتبر است عنوان سرشكستيگى سر است همين كه صادق باشد كافى است ،لكن اين سخن مورد تامل و اشكال است و وجه صحيح اين است كه تا جائى كه ممكن است ازاين نظر هم مساوى باشد، و اگر زيادتر از زخم جانى باشد صاحب قصاص بايد ارش جنايت را بدهد، و اگر قصاص جز به كمتر از شكستگى وى ممكن نباشد بعيد نيست بگوئيم جانى بايد نسبت به مقدار حارصه (32) و داميه (33) و متلاحمه (34) برآن صادق باشد و اما در مورد سمحاق (35) و موضحه (36) ظاهر اين است كه برابرزخم مجنى عليه با زخم جانى از نظر عمق معتبر نيست در نتيجه يك انسان لاغر و كم گوشت مى تواند از جانى پر گوشت خود قصاص بگيرد بطوري كه اگر زخمى كه جانى بر اووارد آورده سمحاق بوده زخمى هم كه او وارد مى آورد عنوان سمحاق بر آن صادق باشد يااگر از او موضحه بوده از اين را نيز موضحه بنامند.