جشن سده

وی فعالیت هنری خود را از سال ۱۳۵۳ آغاز نمود و در نخستین کار حرفه‌ای خود یعنی سریال آتش بدون دود دستیار اول کارگردان بود. سپس در فیلم‌هایی چون اسرار دریای سرخ (محصول مشترک ایران و فرانسه)، سفرهای پیترو دلاواله (محصول مشترک ایران و ایتالیا)، قلعه الموت، سفرهای دور و دراز هامی و کامی و مراسم جشن سده به عنوان دستیار اول کارگردان تا اواخر سال ۱۳۵۷ همکاری داشت. از وی به عنوان یکی از شناخته‌ترین مستندسازان معماری ایران یاد می‌شود که معماری ایرانی را جهانی نمود. مجموعه ۳۳ قسمتی معماری ایرانی به کارگردانی او از سوی یونسکو ثبت جهانی شد و در خرداد ۱۳۹۸ مراسم نکوداشتی در خانه سینمای ایران برای وی برگزار گردید.

تاجیکستان نخستین کشوری بود که از جشن‌های سده و مهرگان به‌طور رسمی تجلیل کرد. مقامات تاجیک نخستین جشن سده دولتی را برگزار کردند. در پاییز ۲۰۱۷، در پی اصلاح قانون جشن و مراسم تاجیکستان، ۳۰ ژانویه یا ۱۰ بهمن روز برگزاری جشن سده و ۱۵ اکتبر روز برگزاری جشن مهرگان اعلام شد. در همان سال هم، برای نخستین بار، مهرگان نیز در تاجیکستان به‌طور رسمی و باشکوه جشن گرفته شد.

جشن سده و شاه فریدون بر این جشن و این شاه همایون چو یکی جو بر دریاست

همچنین؛ بر پایه برخی نوشته‌های باستانی، تهمورث دیوبند را نیز در شمار بنیانگذاران نیشابورِ نخستین بازشناخته شده و اوست که سومین فرمانروای پیشدادی است؛ و پس از هوشنگ، سی‌سال پادشاهی کرد؛ آهن، از سنگ برآورد؛ جشن سده را برپای ساخت؛ و سنگ بنای نیشابور را نهاد.

جشن سده ست از بهر جشن سده شادی کن و اندیشه از دل بکن

بیاورد از بلخ آتشکده نگه داشت آیین جشن سده

جشن سده در مجلس آراسته تو با شادی چون زیر همی سازد با بم

کند با زمین راست آتشکده نه نوروز ماند نه جشن سده

هم آتش بمُردی به آتشکده شدی تیره نوروز و جشن سده

نهاد اندر آن مرز آتشکده بزرگی به نوروز و جشن سده

آمد ای سید احرار! شب جشن سده شب جشن سده را حرمت، بسیار بود

ار جملهٔ بزرگ‌ترین جشن‌های آتش در ایران باستان که تدوام داشته و تا به امروز ادامه دارد جشن سده است یعنی جشنی که به یادگار پیدایی آتش برگزار می‌شود. فردوسی شرح آن را در ضمن احوال هوشنگ چنین آورده‌است. «هوشنگ شاه پیشدادی روزی به هنگام شکار که با گروهی همراه بود، مار سیاهی (مظهر مرگ و نیستی در ایران باستان) می‌بیند. سنگی با شدت به سوی مار پرتاب می‌کند. بر اثر اصابت سنگ بر سنگ جرقه می‌جهد و خار و خاشاک اطراف آن به آتش کشیده می‌شود و مار می‌گریزد و شاه و همراهان به گرد آتش (مظهر فروغ ایزدی) به جشن و سرور تا شب هنگام پرداخته و نمی‌گذارند آتش هیچ‌گاه خاموش شود. از آنگاه آن جشن را سده نام نهادند.»

جشن سده پس از فروپاشی حکومت ساسانیان در محله‌های زرتشتی کرمان به صورت جداگانه برگزار می‌شد اما در زمان صفویه به این رویداد انسجام داده شد و بیش از ۴۰۰ سال است که این جشن در کرمان به‌صورت عمومی و همگانی با حضور همه مردم در زمین‌های روبروی زیارتگاه شاه مهر ایزد در شامگاه ۱۰ بهمن برگزار می‌گردد.

به هر روی، ماندگاری سده در فرهنگ ایرانی بسیار مرهون اقوام گوناگون ایرانی است؛ کرمان، در هشتاد سال گذشته مهد برگزاری سده بوده‌است و همه ساله باشکوه‌ترین جشن سده نیز در آن جا توسط همه مردم برگزار می‌شود؛ در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، زرتشتیان این جشن را با روش‌های تازه‌ای که سابقه تاریخی ندارد، برپا می‌کنند.

برخی از پژوهشگران جشن سده را به آیین مهرپرستی یا میترایسم که در میان مردم ایرانی‌تبار، قرنها پیشتر از آیین زرتشتی هم رایج بوده، مربوط می‌دانند. البته، در نزد زرتشتیان آتش یکی از نمادهای مقدس جشن سده هم حفظ شده‌است. به نوشته برخی از تاریخ نگاران، جشن سده ۵۰ روز و ۵۰ شب قبل از اعتدال بهاری یا جشن نوروز برگزار می‌شود، به همین دلیل سده نامیده شده، چون حاصل جمع این دو، صد می‌شود.

مگر مهر و نوروز و جشن سده که او پیش رفتی میان رده

احتمالا سده در زمان قبل از ورود اسلام هم وجود داشته و نام آن از جشن سده که یکی از جشن‌های بزرگ‌ملی بوده‌است گرفته شده‌است. در لغت‌نامه دهخدا کلمه سده با جشن سده یکسان نوشته شده‌است.

مراسم عزاداری و نخل‌گردانی، جشن سده در روستای چم و محله راحت آباد، انار چینی، گلاب‌گیری

خجسته جشن سده بر تو شاه فرخ باد میان کفه عمر تو سنگ ده صده باد