تلگرافخانه

با آغاز دگرگونی‌های شهرسازی نوین از میانه‌های دوره قاجار و به ویژه از دوره پهلوی، میدان توپ‌خانه بناهای نوینی مانند عمارت تلگرافخانه و پست‌خانه، بانک، بلدیه و نظمیه را در کنار خود می‌بیند. عناصری که از شاخصه‌های مدرنیته به‌شمار می‌رود و برای میدان توپخانه ناشناس است. از این مقطع به بعد میدان دارای کارکردی ویژه می‌شود، به گونه‌ای که با این دگردیسی‌ها این میدان بر آن است که چهرهٔ مدرن شده شهرهای ایرانی برای فرنگیان و خارجیانی که به ایران سفر می‌کنند فراهم آورد.

غار سادرمند، سنگ سیاه، برج سیا سفید، تنگ خشکیزو، ساحل سنگی زیبای گتان، گل‌فشان یا پوراف گتان، ساحل مقسا، قلعه کوه‌مبارک، قلعه پرتغالی‌ها(خراب شده)، روستای تاریخی شیراهن، تلگرافخانه جاسک، خور خلاصی و صحرا ها و شهرنو و جنگل‌های حرا از جمله جاذبه‌های گردشگری این شهرستان هستند.

والی‌زاده اهل تبریز و در تلگرافخانه مشغول به خدمت بود. به ریاست پست و تلگراف سمنان و دامغان و شاهرود و سرانجام، آذربایجان رسید. در انتخابات مجلس پنجم (سال ۱۳۰۲ خورشیدی) در ورود به مجلس ناکام ماند اما در دوره ششم توانست به نمایندگی تبریز در مجلس شورای ملی برسد. اما هنگام طرح اعتبارنامه او در مجلس، ملک‌الشعراء بهار اعتراض کرد و گفت او از موقعیتش به عنوان رئیس پست و تلگراف برای پیروزی در انتخابات سوءاستفاده کرده است. با این حال اکثریت نمایندگان به اعتبارنامه اش رأی موافق دادند.

در سال ۱۲۷۳ (۱۸۹۴) در اصفهان در یک خانواده ارمنی در به دنیا آمد. در ۹ سالگی نزد پدرش حرفه تلگرافچی‌گری را آموخت. وی اولین زنی بود که به صورت رسمی در تلگرافخانه اصفهان (جلفا) به کار پرداخت. استپانیان در سال ۱۳۶۱ (۱۹۸۲) درگذشت.

در گلپایگان نیز، ۲۴ نفر همراه با میرزا ابوالقاسم محمدی به تلگرافخانه می‌روند و با مخابره نامه‌هایی به مقامات عالیه و مراجع تقلید به مرکز و قم، خواهان جلوگیری از تبلیغات بهائی و آزادی قاتلان سلیمان برجیس می‌شوند.

رفعت نظام را از تهران و کرمان احضار می‌کنند ولی مردم بم و نرماشیر در تلگرافخانه بست می‌نشینند که رفعت نظام نباید بم را ترک کند چراکه او ما را از حمله یاغیان و بلوچها در امان نگه می‌دارد. در تیر ۱۲۹۰ نصرت‌الله میرزا امیراعظم حاکم کرمان می‌شود. رفعت نظام و سایر مبارزین، قرآنی مهر می‌نمایند و هم قسم می‌شوند تا امیراعظم را از کرمان بیرون اندازند. لشکری تدارک می‌شود و به سوی کرمان روانه می‌گردد.

ساختمان تلگرافخانه یا ساختمان پستخانه تهران ساختمان باشکوهی بود که در سال ۱۳۰۷ خورشیدی در میدان توپخانه تهران (میدان سپه پسین) گشایش یافت و در سال ۱۳۴۹ تخریب و ساختمان ۱۴ طبقه مخابرات کنونی جایگزین آن شد. این ساختمان در جنوب میدان توپخانه و روبروی عمارت شهرداری جای گرفته بود.

بست در طول تاریخ مکان‌های گوناگونی داشته است. کعبه، آرامگاه امامزادگان شیعه (مانند حرم عبدالعظیم)، تأسیسات نظامی مانند زرادخانه، توپخانه‌ها، منازل علمای دینی، و حتی اماکن وابسته به دولت‌های بیگانه مانند سفارتخانه و تلگرافخانه، مزار علمای دینی (مانند مزار شیخ صفی‌الدین اردبیلی)، قصر پادشاهان (مانند عالی‌قاپو) یا یک شهر یا یک محله (مانند شهر مشهد در دوره قاجاریه یا شهر اردبیل در دوره صفوی). امروزه آرامگاه علی‌بن موسی دارای چهار محل است که به بست معروفند.

طرح بازسازی این ساختمان در قالب طرح ساماندهی میدان توپخانه به همراه ساختمان تلگرافخانه از سال ۱۳۸۲ توسط مهندسین مشاور آمود مطرح شد و پس از تأیید سازمان میراث فرهنگی و ترافیک در سال ۱۳۸۳ طرح بازسازی بدنه‌های شمالی و جنوبی میدان توپخانه تهران در کمیسیون ماده پنج شهرداری تهران به تصویب رسید و قرار بود که با جابجایی پایانه اتوبوس شهری از محل پیشین ساختمان بلدیه و ساخت راه زیرگذر پیاده‌رو از ایستگاه مترو به سوی خیابان فردوسی با احیای بدنه‌های تاریخی این میدان، سیمای تاریخی دوره پهلوی اول بازسازی شود. در سال ۱۳۹۱ نیز طرح احیای نقش فرهنگی- گردشگری میدان توپخانه مطرح شد.

نخستین موزه پستی ایران با الگوبرداری از موزه‌های ویژه‌کارانه اروپایی در سال ۱۳۱۱ بنیاد نهاده شد. محل این موزه بخشی از ساختمان وزارتخانه پست و تلگراف (تلگرافخانه) در ضلع جنوبی میدان توپخانه پیشین روبروی عمارت شهرداری بود. این موزه تا پیش از ویرانی ساختمان تلگرافخانه در سال ۱۳۴۹ برقرار و پذیرای بازدیدکنندگان بود.