تزهق

معنی کلمه تزهق در دانشنامه اسلامی

[ویکی الکتاب] معنی تَزْهَقَ: به سوی هلاکت (بیرون)رود(کلمه زهوق به معنای خروج به سختی ، و اصل آن بطوری که گفتهاند به معنای بیرون آمدن جان و مردن است )
ریشه کلمه:
زهق (۵ بار)
اقرب الموارد زهق و زهوق را خروج روح و هلاکت و بطلان و غیره گفته است. در مجمع نیز هلاکت و بطلان است. صحاح و قاموس اضمحلال را از جمله معانی آن شمرده‏اند ابن اثیر نیز هلاکت و موت و خروج روح گفته است. راغب خروج روح از کثرت تأسف می‏داند طبرسی هلاکت را در «زهقت نفسه» نیز جاری دانسته گوید: گویا روحش برای هلاکت خارج شده است . خلاصه همه دو معنی است خروج روح و هلاکت ، . طبرسی و بیضاوی در ذیل آیه فوق زهق را خروج با صعوبت گفته‏اند. یعنی خدا می‏خواهد با اموال و اولاد آنها را معذّب کند و در حال کفر جانشان در آید و بمیرند. ولی بهتر این است بگوئیم: در حال کفر هلاک شوند و آن همان استدراج است که در «درج» گذشت اموال و اولاد به تدریج استعداد هدایت را از دستشان می‏گیرد و تدریجاً هلاک می‏گردند با آنکه پیوسته با کفر توأم اند علی هذا هلاکت نفس در این جهان است . زاهق به معنی هلاک شونده و اضمحلال‏پذیرنده است . یعنی حق را بر باطل می‏نهیم مغز آن را می‏شکند آنگاه بینی که باطل پوچ و ناچیز است. . اگر مراد از «الباطل» شرک و بت پرستی باشد اسلام ازبین رفت و ریشه کن گردید و اگر مطلق بودن و هلاکت مطلق باطل است به نظر می‏آید منظور این است: حق آمد و باطل پاشیده و مضمحل گردید و در آن عجبی نیست زیرا که شأن باطل همان پاشیدگی و اضمحلال است. و این مخالف آن نیست که باطل به وسیله بعضی عوامل خارجی ادامه یابد ولی نظر بذاتش مضمحل و بی ثبات است واللّه اعلم.

جملاتی از کاربرد کلمه تزهق

9- به عاقبت امور توجّه كنيد، نه به جلوه هاى آن . (فلا تعجبك اموالهم ... تزهق انفسهمو هم كافرون )
جمله (زهره الحيوه الدنيا) به منزله تفسير است بر جمله (ما متعنا به )و كلمه (زهره) منصوب به فعلى است در مقدر و تقدير آن (نعنى به - و يا جعلنا لهم - زهرهالحيوه الدنيا) است و مقصود از (زهره حيات دنيا) زينت و بهجت آن است و كلمه (نفتنهم) از فتنه است كه به معناى آزمايش و سنجيدن است . بعضى گفته اند، مراد از آن فتنهعذاب است چون زيادى مال و اولاد نوعى عذاب است از ناحيه خداى تعالى همچنانكه فرمود:(و لا تعجبك اموالهم و اولادهم انما يريد اللّه ان يعذبهم بها فى الدنيا و تزهق انفسهم وهم كافرون .

چرا كه به عكس آنچه مردم ظاهر بين خيال مى كنند، ايناموال و فرزندان نه تنها باعث خوشوقتى آنها نيست ، بلكه خداوند مى خواهد آنان را بوسيله اينها در دنيا مجازات كند، و با حال كفر جان بدهند (انما يريد الله ان يعذبهم بها فى الدنيا و تزهق انفسهم و هم كافرون ).

و لا تعجبك امولهم و اولدهم انما يريد الله ان يعذبهم بها فى الدنيا و تزهق انفسهم و همكفرون (85)

گاه ثروت زياد مايه بلا و عذاب جان صاحبان آنهاست ، و هرگونه آرامش ‍ و استراحت را از آنها مى گيرد چنانكه قرآن مجيد در آيه 55 سوره توبه مى گويد: فلا تعجبك اموالهمو لا اولادهم انما يريد الله ليعذبهم بها فى الحياة الدنيا و تزهق انفسهم و هم كافرون :(فزونى اموال و اولاد آنها تو را در شگفتى فرو نبرد، خدا مى خواهد آنان را به اين وسيله در زندگى دنيا مجازات كند و در حال كفر بميرند)!