اتروسک
معنی کلمه اتروسک در فرهنگ فارسی
معنی کلمه اتروسک در دانشنامه آزاد فارسی
از اقوام باستانی ساکن اِتروریا۱، در ایتالیا (اراضی توسکان۲ و بخشی از اومبریا۳ی کنونی)، از قرن ۸ تا قرن ۲پ م. سلسلۀ اِتروسکی تارکینیوس۴ ها از ۶۱۶ تا ۵۰۹پ م بر روم سلطنت کرد. اِتروسک ها در اوج تمدن خود، در قرن ۶پ م، با استفاده از ناوگان تجاری قدرتمند خود به ثروت و قدرت سرشار دست یافتند. در ۵۰۹پ م از رُم رانده شدند و سرانجام تحت سلطۀ رومیان درآمدند. احتمالاً اِتروسک ها پیش از ۸۰۰پ م از آسیای صغیر آمده بودند. حکومت شاهان اِتروسک، اشرافیتی بسته بود و به خاندان لوکومونِس۵ محدود می شد که وظایف مدنی و مذهبی را درهم آمیخته بودند. وسعت اِتروریا حدود ۵۰۰پ م به بیشترین حد رسید؛ اما یونانیان و رومیان، آنان را از کامپانیا۶ و لاتیوم۷ بیرون راندند. در ۴۷۴پ م هیرون اول، جَبّار سیراکوز۸، اِتروسک ها را در نبردی دریایی در کومِه۹، شکست داد. اِتروسک ها حدود ۴۵۴ از کورسیکا۱۰ و البا۱۱ نیز بیرون رانده شدند؛ در ۳۹۶پ م وِیی۱۲ مغلوب شد؛ و گُل ها شهرک های مهاجرنشین را در پو۱۳ ویران کردند (۳۹۰پ م). بخش جنوبی اِتروریا به رُم سوگند وفاداری یاد کرد (۳۵۱پ م)، و پس از چند نبرد، در ۲۸۳پ م رومیان به فرماندهی کورنِلیوس دولابِلا۱۴ در دریاچۀ وادیمونیان۱۵ به پیروزی کامل رسیدند. اِتروسک ها در ۹۱پ م، مانند رومیان حقوق شهروندی دریافت می کردند. شهرک های نظامی که سولا۱۶ و اوگوستوس در اِتروریا ساختند، به خودمختاری این قوم پایان داد و این سرزمین نیز رومی شد.
جملاتی از کاربرد کلمه اتروسک
باستان شناسان کلاسیک علاقهمند به تمدن روم در مورد تأثیر اتروسکها و دیگر فرهنگهای اولیه حاضر در شبه جزیره ایتالیا بحث میکنند. آنها همچنین دربارهٔ خرده فرهنگهای موجود در جمهوری روم و امپراتوری بر اساس تفاوتهای منطقهای بحث میکنند، و هر بحثی در مورد امپراتوری بعدی حداقل مستلزم جدایی جزئی به امپراتوری بیزانس است.
پس از آن که توافقنامهٔ تجاری میان تمدن اتروسک و گروهی از فنیقیان در حدود ۵۰۰ پیش از میلاد، در ۱۹۶۴ کشف شد، اطلاعات بیشتری از تمدن اتروسک از طریق مقایسه با زبان فنیقی که قابلفهمتر بود، به دست آمد.
اشیای باستانی پیداشده در کفنها در مردهشهرها و نیز دیوارنگارهها، به ما تصویر نسبتاً دقیقی میدهند از زیورآلات گوناگونی که زنان اتروسک بهکار میبردند؛ از جمله حلیهها، آویزهایی که با زنجیرهای زرین بافته و به نقشهای کوچک، برگ نخلی و گل مزین شدهاند، گردنبندها، گوشوارههای ساختهشده از فلزات گرانبها و سنجاقها. وانگهی زنان اتروسک، لوازم آرایشی گوناگون و ظریفی داشتند؛ مانند بطریهای عاجی یا رُخامی یا شیشهای، ظرفهای پماد یا روغن عطرآگین، ابزار مانیکور، آینههای حکاکیشده با صحنههای اسطورهای که سطح انعکاسیشان اندکی برآمده و پشتشان با نقوشی حکاکی شدهاند، جعبههای برنزی که صحنههایی رویشان حک شدهاند.
از فیلمهایی که وی در آنها نقش داشتهاست، میتوان به ببخشید شما نرمال هستید؟، گربه نهدم، تیم اضطراری، هفت نت سیاهرنگ، شوک، زامبی ۲، ماوراء، تدی خرسه، علاءالدین، قتل در گورستان اتروسک و بومشناسی جنایت اشاره نمود.
رویکرد با زنان در جامعهٔ اتروسک با جامعههای یونانی و رومی بسیار متفاوت بود. در مهمانیهای اتروسک، زنان در کنار مردان حضور مییافتند؛ ولی نزد یونانیهای آن زمان، دموکراسی فقط برای مردان بود؛ بنابراین نویسندگان یونانی و سپس رومی به زنان اتروسک انگ بیبندوباری زدند، این بیاعتباری بهطور کلی آداب و رسوم هر دو جنس را در بر میگرفت.
زبان ایبریایی مانند سایر زبان های بومیان اسپانیا منقرض شده و به رفته رفته جای خود را به زبان لاتینی داده است. بین زبان مساپیک و ایبریایی تشابهاتی یافت شده ولی این زبان تاکنون در طبقهبندی خاصی قرار نگرفته است. ایبری اشتراکهایی با زبان باسکی نیز دارد. همچنین ارتباطاتی با زبان اتروسک نیز داشته است.
در پیدایش، توسعه و انتقال تمدن در اروپا و روم، رود دانوب نقش بسیار مهمی را دارا بود. حوضهٔ رود دانوب تا مدتها مرکز فعالیت فرهنگی ابتدایی بود و پیش از آنکه فعالیتهای تمدنهای کارتاژ و اتروسک در سرزمینهای مدیترانه غربی شناخته شود، راهبر سایر بخشهای اروپا بود. اندیشههایی که از راه پراکندگی فرهنگی از مراکز کهنتر فرهنگی مانند مصر و میانرودان رسیده بود زندگی در این منطقه را تغییر داد. حوضهٔ رود دانوب که از قلب اروپا به سوی غرب تا دریای سیاه گسترش داشت، راهی طبیعی برای نفوذ از غرب آسیا به بخش شمالی اروپا به وجود آورده بود.
زنان در تمدن اتروسک جایگاه مهمی در زندگی روزمره داشتند. شواهد باستانشناختی گوناگون نشان میدهند که آنان میتوانستند هم در کارهای سیاسی و اداری مشارکت کنند و هم در زندگی خانوادگی و اجتماعی، جایگاه درخوری داشته باشند.
البته در درازای هزار سال تاریخ تمدن اتروسک، وضعیت زنان یکسان نبوده و تحولاتی داشتهاست. وانگهی دانشی که از آنان در دست داریم، تنها دربارهٔ طبقهٔ نسبتاً مرفه جامعهٔ اتروسک است. ولی به هر روی، اشیاء باستانشناختی — مانند دیوارنگارهها و تابوتدانهای پیداشده در گورستانها — چنین مینمایند که زنان اتروسک، بهویژه نسبتبه دیگر تمدنهای مدیترانهای در آن زمان، وضعیت بسیار خوبی داشتند.