ایمان دینی

زائر محمد بر خلاف کاراکترهای دیگر چوبک نمایانگر بهترین و درخشانترین ویژگی‌های سلحشوری و جوانمردی است و از نادر آدمهای نوشته‌های چوبک است که آگاهانه و به رغم ایمان دینی استوار خود برای انتقام آماده می‌شود و آن را به خداوند واگذار نمی‌کند.

پذیرش عام واقعیت‌های علمی ممکن است تحت تأثیر دین باشد. بسیاری در ایالات متحده ایده تکامل را از طریق انتخاب طبیعی رد کرده‌اند خاصه زمانی که انسان را مد نظر قرار می‌دهیم. با این وجود آکادمی ملی علوم آمریکا می‌نویسد که قرینه و شاهد تکامل می‌تواند کاملاً یا ایمان دینی سازگار افتد دیدگاهی رسمی که بیشتر نمایندگان دینی به حمایت از آن برخاسته‌اند.

دفاع [مکگرات] از ایمان دینی یک دفاع جانانه و محترمانه‌است و او نشان می‌دهد که برخی از ارزیابی‌های داوکینز در مورد مذهب قطعاً بیش از اندازه ساده انگارانه یا گزینشی هستند.

این چند تز ساده جهان‌بینی قرون وسطا را که یکسره بر دین استوار بود، از ریشه تکان داد، هم ایمان دینی را از گزند مقامات دنیوی محفوظ نگه داشت و هم راه را برای پیشرفت جامعه بشری بر پایه علم و خرد هموار کرد.

پس از رهایی از اعدام با جوخه آتش و پیش از تبعید به سیبری، داستایفسکی نامه‌ای احساس‌برانگیز برای برادرش میخائیل نوشت. از همین لحظه است که دیدگاه عمدتاً سکولار که داستایوفسکی قبلاً زندگی انسان را از آن نگاه کرده بود به پس‌زمینه فرو می‌رود. و آنچه که پیش می‌آید، «پرسش‌های نفرین‌شده» دردناکی است که همیشه بشر را آزار داده است — سؤالاتی که پاسخ آنها را می‌توان، اگر اصلاً بتوان، فقط با ایمان دینی داد. در رمان‌های بعدی او، این دو بعد از آگاهی انسانی آمیخته شدند.

این اندیشه بر خلاف ادیان که بر ایمان دینی استوارند، بر تحقیق و پژوهش علمی، جستجو در میان یافته‌های علمی، تفکر انتقادی و شک و تردید استوار است.

او فصل اول کتابش را با توضیح این نکته آغاز می‌کند که: بسیاری از مفسران، شور و شوق او به علم را نوعی ایمان دینی می‌نامند؛ اما می‌پرسد: «آیا دین کلمهٔ مناسبی برای این شوق است؟» و می‌گوید: این حیرت سرشار از احترام در برابر پیچیدگی طبیعت اساس نگرشی است که می‌توان آن را «دین اینشتینی» خواند؛ زیرا اینشتین واژهٔ «خدا» را به‌عنوان استعاره‌ای برای طبیعت و سرشت رازآمیز کیهان به‌کار می‌برد. اما داوکینز متأسف است که بسیاری از دانشمندان «خدا» را به معنای استعاری همه خدا انگارانه (وحدت وجودی، پانتئیستی) و شاعرانه توصیف می‌کنند که این امر سبب سردرگمی‌ها و بدفهمی‌های فراوان می‌شود.

این نوع نگرش از ریشه، با خداناباوری فلسفی تفاوت دارد. برهان‌های خداناباوران علمی، اغلب برگرفته از تحلیل و بررسی نوشتارهای علمی، و درک نظریه‌های جدید علومی مانند فیزیک و زیست‌شناسی است و جدا از استدلال‌های فلسفی، تاریخی و اجتماعی در رد دین و خدا است. این اندیشه برخلاف ادیان که بر ایمان دینی استوارند، بر تحقیق و پژوهش علمی، جستجو در میان یافته‌های علمی، تفکر انتقادی و ابتکار انسان استوار است.