العنکبوت

معنی کلمه العنکبوت در دانشنامه اسلامی

[ویکی الکتاب] ریشه کلمه:
عنکب (۲ بار)عنکبوت (۲ بار)
حشره معروفی است که از لعاب خود تار می‏تند. دوبار در قرآن مجید ذکرشده . در این آیه ظاهراًتشبیه به صفت عنکبوت است و آن اینکه عنکبوت خانه‏ای می‏سازد که فقط نام آن خانه است والانه از سردی مانع است و نه از گرمی و غیره لذا پس از «کَمَثَلِ الْعَنْکَبُوتِ» فرموده «اتَّخَذَتْ بَیْتاً» یعنی منظور از تشبیه خود عنکبوت نیست بلکه کار سست و بی دوام آن است. و جمله «وَ اِنَّ اَوْهَنَ الْبُیُوتِ لَبَیْتُ الْعَنْکَبوُتِ» توضیح مثل است. یعنی حکایت آنانکه جز خدابه معبودهای باطل گرویده‏اند مانند عنکبوت است که خانه‏ای ساخته لایضّر و لاینفع و فقط نام خانه دارد نه اثر و فایده آن را. معبودهای اینان نیز نظیر همان تار عنکبوت است که بهره و فایده ندارندو .

جملاتی از کاربرد کلمه العنکبوت

جمهور مفسران بر آنند که این سوره جمله مکّی است و از علی (ع) روایت کرده‌اند که میان مکّه و مدینه فرو آمد، و گفته‌اند همه مکّی است مگر دو آیت: وَ وَصَّیْنَا الْإِنْسانَ بِوالِدَیْهِ و قوله: وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَقُولُ آمَنَّا بِاللَّهِ. یحیی بن سلام گفت همه مکّی است مگر ده آیت از اوّل سوره. و درین سوره دو آیت منسوخ است: یکی وَ لا تُجادِلُوا أَهْلَ الْکِتابِ إِلَّا بِالَّتِی هِیَ أَحْسَنُ این در شأن اهل کتاب فرو آمد پس منسوخ گشت باین آیت که در سورة التوبة است: قاتِلُوا الَّذِینَ لا یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ لا بِالْیَوْمِ الْآخِرِ الی قوله وَ هُمْ صاغِرُونَ و آیت دیگر: وَ قالُوا لَوْ لا أُنْزِلَ عَلَیْهِ آیاتٌ مِنْ رَبِّهِ قُلْ إِنَّمَا الْآیاتُ عِنْدَ اللَّهِ، تا اینجا محکم است، و منسوخ این قدر است که: وَ إِنَّما أَنَا نَذِیرٌ مُبِینٌ بآیت سیف منسوخ گشت. امّا عدد آیات و کلمات و حروف این سوره گفته‌اند هفتاد و نه آیت است و هزار و نهصد و هشتاد و یک کلمه، و چهار هزار و صد و نود و پنج حرف و در فضیلت سوره ابیّ کعب گوید: قال رسول اللَّه (ص): «من قرأ سورة العنکبوت کان له من الاجر عشر حسنات بعدد کل المؤمنین و المنافقین.