معنی کلمه الزام اخلاقی در دانشنامه اسلامی
داوری های ارزشی مربوط به ارزش گذاری اعمال انسان بوسیله واژه های خوب، بد، با ارزش و بی ارزش می باشند. اما داوری های تجویزی با هدف راهنمایی و هدایت کردار در امور زندگی انسان بوجود می آیند و درباره ی آن چیزهایی است که درست یا غلط بوده و به ما حکم می کند که پاره ای از اعمال را انجام داده و از برخی دیگر از آن ها اجتناب کنیم.
مرتبط بودن الزام اخلاقی با داوری های تجویزی
الزام اخلاقی نیز با داوری های تجویزی مرتبط می باشد و به باید و نبایدها و دستورات اخلاقی الزام آور اطلاق می شود. برخی از این باید و نبایدها از وضوح و روشنی قابل توجهی برخور دارند اما برخی دیگر از آن ها دارای ابهام می باشند. از این رو شایسته است مفهوم الزام اخلاقی به طور دقیق مورد بررسی قرار گیرد و مسائل اخلاقی مرتبط با آن مطرح شود.
معنای الزام
به یک اعتبار می توان الزام را در دو معنای مختلف به کار برد: گاهی مراد ما از این که در مورد عملی دستور و امری صادر شده این است که شخصی خاص منشاء آن امر یا دستور می باشد. الزامی که بوسیله دستور کسی قرارداد می شود، منفک از آن دستور در موضوع مورد بحث هیچ گونه واقعیتی ندارد. اما گاهی مقصود ما ار این که «x» لازم است، این است که «x» برای رسیدن به «y» لازم می باشد. در این حالت لزوم یک چیز را در مقایسه با چیز دیگری لحاظ کرده ایم. این لزوم که از ارتباط حقیقی میان دو چیز خبر می دهد و صرف نظر از قرارداد و دستور آدمیان نیز واقعیت دارد «لزوم یا ضرورت بالقیاس» نام دارد. حال باید دید وقتی واژه الزام را در گستره اخلاقیات به کار می بریم مراد ما کدام معنا می باشد. اگر در اخلاق ، واقع گرا باشیم و ارزش های اخلاقی را ارزش هایی عینی و واقعی بدانیم و هم چنین برای انسان کمالی اخلاقی را در نظر بگیریم که تنها در صورت انجام پاره ای از اعمال اخلاقی و اجتناب از پاره ای از امور غیر اخلاقی میسر می شود، آن گاه می توانیم بگوییم که پاره ای از امور اخلاقی لازم اند چرا که تاثیر مستقیم بر روی کمال اخلاقی انسان دارند، بنابراین لزوم اخلاقی «لزوم یا ضرورت بالقیاس» می باشد. اما از طرف دیگر چون «لزوم بالقیاس» واقعیت عینی دارد بنابراین الزام اخلاقی نیز که از نوع «لزوم بالقیاس» می باشد واقعیت عینی خواهد داشت.
تفاوت الزام اخلاقی با الزام غیر اخلاقی
...