[ویکی الکتاب] ریشه کلمه: رفث (۲ بار) «رَفَثَ» (بر وزن قفس) در اصل، به معنای سخنی است که متضمن مطلبی باشد که ذکر آن قبیح است، اعم از آمیزش جنسی و یا مقدمات آن، سپس کنایه از جماع قرار داده شده، ولی بعضی تصریح کرده اند که واژه «رَفَثَ» تنها در صورتی به این نوع گفتگوها اطلاق می شود که در حضور زنان باشد و اگر در غیاب آنها باشد، رفث نامیده نمی شود. بعضی نیز، اصل آن را به معنای تمایل عملی به زنان دانسته اند که از مزاح، لمس و تماس شروع می شود و به آمیزش جنسی پایان می گیرد. (فرس) . جوهری آن را جماع و سخن گفتن با زن درباره جماع و همچنین قول ناپسند گفته. مراد از آن در آیه جماع است که در شب رمضان مباح میباشد طبرسی فرمود مراد ار رفث در آیه جماع و گفتهاند اصل آن به معنی قول قبیح است و به طور کنایه بر جماع اطلاق شده. راغب میگوید تعدّی آن با «الی» بجهة تضمین معنی افضاء است یعنی در شب صیام حلال شده که به سوی زنان میل کنید. . مراد آن است که در حال احرام جماع حرام است.
جملاتی از کاربرد کلمه الرفث
آيه (187) : احل لكم ليلة الصيام الرفث الى نسائكم هن لباس لكم و انتم لباس لهن علم ...
و اين خود است عاره اى است لطيف كه با انضمامش به جمله :(احل لكم ليلة الصّيام الرفث الى نسائكم ...)
احل لكم ليلة الصّيام الرفث الى نسائكم هن لباس لكم و انتم لباس لهن علم اللهانكم كنتم تختانون انفسكم فتاب عليكم و عفى عنكم فالان با شروهن و ابتغوا ما كتب اللّهلكم و كلوا و اشربوا حتى يتبين لكم الخيط الابيض من الخيط الاسود من الفجرثم اتمواالصّيام الى اليل و لا تباشروهن و انتم عاكفون فى المسجد تلك حدود اللّه فلا تقربوهاكذلك يبين اللّه آياته للناس لعلهم يتقون (187)
احل لكم ليلة الصيام الرفث الى نسائكم هن لباس لكم و انتم لباس لهن علم الله انكمكنتم تختانون انفسكم فتاب عليكم و عفا عنكم فالن بشروهن و ابتغوا ما كتب الله لكم وكلوا و اشربوا حتى يتبين لكم الخيط الاءبيض من الخيط الاءسود من الفجر ثم اتمواالصيام الى اليل و لا تبشروهن و انتم عكفون فى المسجد تلك حدود الله فلا تقربوهاكذلك يبين الله ءايته للناس لعلهم يتقون (187)
و اگر سياق آيات مورد بحث مخصوصا جمله (فهل انتم منتهون ) و آيه (ليس علىالذين آمنوا و عملوا الصالحات جناح فيما طعموا اذا ما اتقوا...) را مورد دقت قرار دهيم جاىهيچ شبهه باقى نمى ماند كه ابتلاى عده اى از مسلمين به اينعمل در ايامى كه آيه سوره بقره نازل شده و هنوز آيات مائدهنازل نشده بوده از باب دنباله عادت زشت قبلى بوده است ، عينا مانند همخوابگى با زنانبوده است در شبهاى ماه رمضان ، كه چون سابقا عادت بر اينعمل داشته اند دشوارشان بود كه در شبهاى ماه رمضان از آن صرفنظر كنند، و مرتكبعصيان مى شده اند، تا اينكه آيه (احل لكم ليله الصيام الرفث الى نسائكم هن لباسلكم و انتم لباس لهن علم الله انكم كنتم تختانون انفسكم فتاب عليكم )نازل شد و حكم قبلى را نسخ كرد.
از سوى ديگر جوانانى بودند كه در شب رمضان پنهانى با همسران خود مباشرت مىكردند، لذا خداى تعالى به منظور تخفيف بر اين دو طايفه اين آيه رانازل كرد، كه : (احل لكم ليلة الصّيام الرفث الى نساءكم ...)، كه در آن مباشرت بازنان در شب هاى ماه رمضان حلال شد، و آيه : ( حتى يتبين لكم الخيط الابيض من الخيطالاسود من الفجر) كه خوردن و آشاميدن را تا جدا شدن سفيدى روز از سياهى شبحلال كرد.
و در الدر المنثور است كه عده اى از علماى تفسير و حديث از براءبن عازبنقل كرده اند كه گفت : اصحاب رسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) چنين بودند كهاگر كسى قبل از افطار مى خوابيد، آن شب و روز آن شب غذا و آب نمى خورد، تا غروبفردا، و در اين ميان قيس بن صرمه انصارى روزه بود، و آن روز در زمين خودمشغول كار شد همينكه افطار شد نزد همسرش آمد، و پرسيد، طعامى دارى ؟ گفت ، نه ،ليكن مى روم برايت تهيه مى كنم ، در اين بين خواب بر او غلبه كرد، و خوابيد، همسرشوقتى برگشت و ديد به خواب رفته دلش سوخت و گفت اى بيچاره خوابت برد؟ همينكهشب به نيمه رسيد از گرسنگى بيهوش شد، جريانش را بهرسول خدا (صلى الله عليه و آله و سلم ) عرضه داشتند، پس اين آيهنازل شد: (احل لكم ليلة الصّيام الرفث ) - تا جمله - من الفجر-) و در نتيجهمسلمانان سخت خوشحال شدند.
آيه مورد بحث كه شامل چهار حكم اسلامى در زمينه روزه و اعتكاف است نخست در قسمتاول مى گويد در شبهاى ماه روزه آميزش جنسى با همسرانتان براى شماحلال شده است (احل لكم ليلة الصيام الرفث الى نسائكم ).
بحث روايتى (در زيل آيه كريمه احل لكم ليله الصيام الرفث الى نسائكم ...) وشاءننزول آن )