معنی کلمه افق اعلی در دانشنامه اسلامی
«افق» به معنای کرانه، ناحیه و نهایت آنچه از اطراف چیزی پیدا باشد و «أعلی» به معنای برتر و «مبین» به معنای روشن و آشکار آمده است، بنابراین، افق اعلی به معنای ناحیه برتر و افق مبین به معنای ناحیه آشکار است.
در قرآن
واژه ترکیبی «افق اعلی» یک بار در آیه ۷ نجم /۵۳ و «افق مبین» که در نظر بسیاری از مفسران تعبیر دیگری از افق اعلی است نیز یک بار در آیه ۲۳ تکویر /۸۱ به کار رفته است. قرآن کریم به دریافت وحی الهی به وسیله رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) در حالی که او یا جبرئیل (علیه السلام) در افق اعلی قرار داشت، اشاره می کند:«و هُوَ بِالاُفُقِ الاَعلی» و در جای دیگر با تأکید بیان می دارد که رسول خدا (صلی الله علیه وآله وسلم) جبرئیل را در افق مبین دید:«ولَقَد رَءاهُ بِالاُفُقِ المُبین».
تفاوت افق مبین و افق اعلی
برتر بودن این افق نسبت به سایر آفاق، به واسطه خصوصیاتی است که با عالم ملائکه مناسب است. شاید بتوان بین این دو افق چنین فرق گذاشت که افق مبین ناظر به مرتبه مثالی جبرئیل (علیه السلام) و افق اعلی مربوط به نشئه عقلانی وی است، چنان که عالم مثال، عالم صور و مقادیر و ازاین رو افق مبین و ناحیه آشکار، و عالم عقل عالم مجردات محضه است، ازاین رو نسبت به عالم مثال، افق اعلی و ناحیه برتر به شمار می آید.بررسی مجموعه آیات قبل و بعد دو آیه یاد شده و همچنین آیات هم محتوای اینها در قرآن کریم (آنجا که با اثبات حقانیت وحی و رسالت و عصمت رسول گرامی، اتهامات وارده از سوی کافران از قبیل سحر، کهانت، شعر و فراگیری قرآن از انسان دیگر... رد می شود) بیان کننده این است که مراد از افق اعلی و مبین مرتبه، مقام یا نشئه ای ماورای ماده است، زیرا در سوره نجم خداوند سبحان پس از سوگند بر نفی گمراهی و خودمحوری رسول خاتم (صلی الله علیه وآله وسلم) می فرماید:آنچه او آورده چیزی جز وحی که از معلم خود آموخته، نیست، آنگاه در آیات ۱۰ ۱۱ می فرماید:پس به بنده اش آنچه را باید وحی کند، وحی فرمود. دل ( محمّد (صلی الله علیه وآله وسلم)) آنچه را دید دروغ نگفت و در آیات ۱۳ ۱۴ می فرماید:و قطعاً بار دیگری هم او را دیده است، نزدیک سدرة المنتهی.
تفسر افق مبین
...
[ویکی اهل البیت] این صفحه مدخلی از دائرة المعارف قرآن کریم است
واژه ترکیبی «افق اعلی» یک بار در آیه 7 سوره نجم/53 و «افق مبین» که در نظر بسیاری از مفسران تعبیر دیگری از افق اعلی است. نیز یک بار در آیه 23 سوره تکویر/81 بکار رفته است.
«افق» به معنای کرانه، ناحیه و نهایت آنچه از اطراف چیزی پیدا باشد و «أعلی» به معنای برتر و «مبین» به معنای روشن و آشکار آمده است، بنابراین افق اعلی به معنای ناحیه برتر و افق مبین به معنای ناحیه آشکار است.
قرآن کریم به دریافت وحی الهی به وسیله رسول خدا صلی الله علیه و آله در حالی که او یا جبرئیل علیه السلام در افق اعلی قرار داشت، اشاره می کند: «و هُوَ بِالاُفُقِ الاَعلی» (سوره نجم/53،7) و در جای دیگر با تأکید بیان می دارد که رسول خدا صلی الله علیه و آله جبرئیل را در افق مبین دید: «ولَقَد رَءاهُ بِالاُفُقِ المُبین» (سوره تکویر/81،23) برتر بودن این افق نسبت به سایر آفاق، به واسطه خصوصیاتی است که با عالم ملائکه مناسب است.
شاید بتوان بین این دو افق چنین فرق گذاشت که افق مبین ناظر به مرتبه مثالی جبرئیل علیه السلام و افق اعلی مربوط به نشئه عقلانی وی است، چنان که عالم مثال، عالم صور و مقادیر و از این رو افق مبین و ناحیه آشکار و عالم عقل عالم مجردات محضه است، از این رو نسبت به عالم مثال، افق اعلی و ناحیه برتر به شمار می آید. بررسی مجموعه آیات قبل و بعد دو آیه یاد شده و همچنین آیات هم محتوای اینها در قرآن کریم (آنجا که با اثبات حقانیت وحی و رسالت و عصمت رسول گرامی، اتهامات وارده از سوی کافران از قبیل سحر، کهانت، شعر و فراگیری قرآن از انسان دیگر... رد می شود) بیان کننده این است که مراد از افق اعلی و مبین مرتبه، مقام یا نشئه ای ماورای ماده است زیرا در سوره نجم خداوند سبحان پس از سوگند بر نفی گمراهی و خودمحوری رسول خاتم صلی الله علیه و آله می فرماید: آنچه او آورده چیزی جز وحی که از معلم خود آموخته، نیست. (سوره نجم/53،15)
آنگاه در آیات 10 و 11 می فرماید: پس به بنده اش آنچه را باید وحی کند، وحی فرمود. دل آنچه را دید دروغ نگفت و در آیات 13 و 14 می فرماید: و قطعاً بار دیگری هم او را دیده است، نزدیک سدرة المنتهی؛ همچنین در سوره تکویر پس از چند سوگند می فرماید: قرآن سخن فرشته بزرگواری است نیرومند پیش خداوندِ عرش دارای منزلت است (سوره تکویر/81، 15 و 20) و در آیه 24 همین سوره سخن از ارتباط رسول خدا صلی الله علیه و آله با عالم غیب است، بنابراین محتوای آیات قبل و بعدِ دو آیه مورد بحث و مسائلی همچون: وحی، معلم وحی (خداوند سبحان یا جبرئیل)، قلب رسول خدا صلی الله علیه و آله و رؤیت قلبی او، سدرة المنتهی، عرش الهی مفاهیمی است که تنها با معنویات و مجردّات مناسب بوده و از آن دیدگاه قابل بررسی است، بر این اساس افق اعلی و مبین باید طبق قاعده و همسو با سیاق آیات، دارای مفهومی همسنخ مفاهیم یاد شده باشد چنان که تفسیر «افق مبین» از زبان امام صادق علیه السلام به صحرایی در آستان عرش الهی، مؤیّد این مطلب است.
ابن عباس در نقلی افق مبین را به «سدرة المنتهی» و در نقل دیگر به «آسمان هفتم» معنا کرده است. در تفسیری دیگر افق اعلی به «نهایت مقام روح» و افق مبین به «نهایت مقام قلب» تعبیر شده است. برخی نیز «افق اعلی و مبین» را به نهایت مرتبه ممکن شناخت، معنا کرده اند.
برخی از مفسران افق مبین و اعلی را به معنای جایگاه برآمدن خورشید، ناحیه برتر مشرق جایی که از آن روز پدیدار شود و مانند آنها دانسته اند و از ابن عباس نقل کرده اند که رسول خدا صلی الله علیه و آله جبرئیل علیه السلام را در «اجیاد» (مکانی در نزدیکی کوه صفا) و «حرا» دید، در حالی که همه مشرق و مغرب را پوشانیده بود. این مکانها می تواند مظاهری مادی برای حقیقت مجرد افق مبین باشد یا پیامبر صلی الله علیه و آله در این مکانها حضور داشته که جبرئیل علیه السلام برای وی متمثل شده است.
[ویکی فقه] افق اعلی (قرآن). افق به قسمت ظاهری نواحی فلک و اطراف زمین گفته می شود. برخی گفته اند: مقصود از آن، ناحیه مشرق و محل طلوع خورشید است. برخی دیگر گفته اند: مقصود از آن، ناحیه ای برتر از سایر نواحی و عالمی متناسب با عالم فرشتگان است.
جبرئیل به هنگام ابلاغ وحی به پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در افق اعلی قرار داشت.علمه شدید القوی• وهو بالافق الاعلی. (در مورد «شدید القوی» که ضمیر «هو» به آن برمی گردد، دو احتمال وجود دارد: ۱. مقصود از آن جبرئیل است؛ ۲. مقصود از آن خداوند متعال است. برداشت براساس احتمال اول است.) انه لقول رسول کریم• ولقد رءاه بالافق المبین. (مقصود از «افق مبین» در آیه یاد شده افق اعلی است.)
پیامبر در افق اعلی
حضرت محمد صلی الله علیه و آله وسلّم و تعلیم وحی به آن حضرت از سوی خداوند در افق اعلی استقرار یافت.ان هو الا وحی یوحی• علمه شدید القوی• وهو بالافق الاعلی• فاوحی الی عبده ما اوحی. (برداشت براساس این احتمال است که ضمیر «هو» به پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله وسلّم راجع و مقصود از «شدید القوی» خدای سبحان باشد.)
جایگاه جبرئیل
جبرئیل به صورت اصلی اش در افق اعلی توسط پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم رؤیت شد.علمه شدید القوی• وهو بالافق الاعلی• ولقد رءاه نزلة اخری• عند سدرة المنتهی. ( مفسران گفته اند: پیامبراکرم صلی الله علیه و آله وسلّم دو بار جبرئیل را به صورت اصلی اش رؤیت کرده است یک بار در زمین که پیامبر صلی الله علیه و آله وسلّم در غار حرا بود و جبرئیل در افق اعلی و یک بار هم در آسمان نزد «سدرة المنتهی». ) انه لقول رسول کریم• ذی قوة عند ذی العرش مکین• مطاع ثم امین• ولقد رءاه بالافق المبین.
شهود قلبی خداوند
...